جامعه‌شناس دین ایرانی و هروله بین امید و ناامیدی: پاسخی به حضر | زیر سقف آسمان
جامعه‌شناس دین ایرانی و هروله بین امید و ناامیدی: پاسخی به حضرت گرامی /۱
حسن محدثی‌ی گیلوایی ۱۹ اردی‌بهشت ۱۴۰۰
گاهی به‌عنوان محقق در جامعه‌شناسی‌ی دین به‌غایت ناامید می‌شوم. آخرین باری که به‌عنوان چنین موجودی (محقق در جامعه‌شناسی‌ی دین) مورد حمله قرار گرفتم مربوط می‌شد به عالم دینی‌ی محترمی که به‌تاکید و تکرار می‌گفت دین آن است که من می‌گویم. همین و بس!
بعد از آن تصمیم گرفتم کارگاهی در باره‌ی جامعه‌شناسی‌ی دین در سه شهر قم، اصفهان، و مشهد در معرفی‌ی جامعه‌شناسی‌ی دین بگذارم و با طلاب و روحانیان در باره‌ی دین و جامعه‌شناسی‌ی دین و دین‌پژوهی وارد گفت‌وگو شوم و بدین ترتیب، در باره‌ی رشته‌ی تخصصی و نوع کاراَم روشن‌گری کنم. حتا با برخی از دوستان روحانی و طلبه در این باره رای‌زنی کردم. اما متاسفانه تصمیم من برای انجام چنین کاری مصادف شد با شیوع کرونا و این فرصت از من سلب شد.
من از عالمان دین و روحانیان محترم چندان چشم ندارم که بدانند جامعه‌شناسی‌ی دین چه نوع نگاهی دارد و جامعه‌شناس دین کیست و چه می‌کند و چه‌گونه سخن می‌گوید. اما وقتی یک دانش‌گاهی هم همین‌قدر دچار بی‌خبری است و بدون مطالعه و پژوهش در باره‌ی جامعه‌شناسی‌ی دین و محققان این حوزه داوری می‌کند، علاوه بر این‌که دچار شگفتی می‌شوم، به‌غایت مأیوس می‌گردم. اما از آن‌جایی که در سرشت و طبع‌ام موجود امیدواری هستم، باز هم ادامه می‌دهم.
اما ماجرا چیست؟ در ماه رمضان امسال به‌رغم عدم تمایل به اشتغال زیاد به سخن‌رانی و درگیری در انجام برخی کارهای پژوهشی، در دو نوبت توسط دوستان رسانه‌ی وزین دین‌آنلاین به سخن‌رانی در شب‌های ماه رمضان ۱۴۰۰ دعوت شده‌ام و خاطره‌ی ماه رمضان جدید‌اَم با دین آنلاین پیوند خورده است.
در زیر پوستر سخن‌رانی‌ی دوم‌ام که در رسانه‌ی شخصی‌ام (کانال تلگرامی زیر سقف آسمان) منتشر کرده‌ام، این جمله را خطاب به مخاطبان محترم نوشته‌ام که «مخاطبان عزیز توجه بفرمایید که بحث من در این جلسه بحثی درون‌دینی و هنجارین نخواهد بود.»
دلیل من برای ذکر این نکته این بود که به مخاطبان بگویم که درست است که اکنون ماه رمضان است و بسیاری کسان در ماه رمضان سخن‌رانی‌های دینی و موعظه‌های اخلاقی و روشن‌گری‌های معنوی و دینی می‌کنند و بازار بحث و سخن‌رانی و گفت‌وگوی دینی و اخلاقی و عرفانی در ماه رمضان داغ است (و چه خوب)، اما توجه داشته باشید که بحث من در این شب و در دین آنلاین بحثی درون‌دینی و اعتقادی‌اندیشانه و هنجارین نیست بل‌که بنده در باره‌ی مدخل «علوم اجتماعی و قرآن»، بحثی برون‌دینی و دانش‌پژوهانه خواهم کرد.
در حقیقت به مخاطبان‌ام یادآوری کرده‌ام جنس بحث‌ام چه‌گونه خواهد بود تا تکلیف خود را بدانند. اگر از من انتظار بحثی دینی دارند، انتظار خود را تصحیح کنند یا حتا در آن شرکت نکنند و وقت خود را تلف ننمایند و اگر گمان دارند بحث‌ام درون‌دینی است و آن‌ها مخاطب چنین بحثی نیستند، نظر خود را تصحیح کنند و در این بحث شرکت کنند، زیرا که بحث‌ام برون‌دینی است (نشانی این جمله: https://t.me/NewHasanMohaddesi/6051).
باری، در مورد معرفتی بودن برخی از موضع‌گیری‌ها گاهی دچار تردید جدی می‌شوم و با خود می‌گویم شاید انگیزه‌های دیگری در میان است. اما چون من وظیفه‌ای و مهارتی در انگیزه‌شناسی ندارم، از روی این‌گونه شک و تردیدها عبور می‌کنم.
