خيام نيشابوري به روایت تاريخ حكيم اب | نیشابوریا 😎
خيام نيشابوري به روایت تاريخ
حكيم ابوالفتح، غياث الدين عمر، فرزند ابراهيم نيشابوري، نامبردار به خيام يا خيامي از رياضي دانان، ستاره شناسان، پزشکان، حکیمان و شاعران نام آور ايراني در سده ی پنج و ششم هجري است. سبب شهرت او به خيام درست آشکار نيست. گفته اند شاید پدرش خيمه دوز بوده است. زندگاني او با داستان های افسانه آميز درهم آميخته است. همچنين نام او را، در تهيه ی زيج جلالي ( 467 هجري ) در شمار ساير دانشمندان آورده اند که خالي از اشكال نيست .
کهن ترين مأخذهایی كه درباره ی خيام نوشته اند، نامه اي است منتسب به سنايي غزنوی، در كتاب ميزان الحكمه ی عبدالرحمان خازني، كتاب الزاجر للصغار تاليف زمخشري، چهار مقاله ی نظامي عروضي سمرقندي، وتتمه صوان الحكمه ی ابوالحسن بيهقي .
مشهور است كه خيام به عراق و خراسان بزرگ، سفر كرده است و به روايتي زيارت حج نيز به جاي آورده است. خيام در رساله كَون و تكليف كه در پاسخ يكي از شاگردان پورسينا نوشته، خود را شاگرد پورسینا خوانده است، شایدمنظورش شاگرد علمی او بوده. او با دانشمندان طراز اول زمان خود مانند حجت الاسلام محمد غزالي دوستی داشته است. خيام بیشتر به آموزش حكمت و مطالعه در دانش های رياضي می پرداخته است. از آثار مشهور خيام به كتابهاي زير مي توان اشاره كرد:
1- رساله ی جبرومقابله در 52 صفحه 2- رساله ای در شرح مشکلات اقلیدس. 3- زیج ملکشاهی یازیج جلالی(زیج یا زیگ، کتابی باشد که منجمان احوال و حرکات افلاک و کواکب را از آن معلوم کنند) این کتاب محاسبات نجومی است که درسال 467 به تشویق نظام الملک، وزیر سلجوقی، انجام شد. 4- رساله ای در وجود و در طبیعیات 5- رساله ای درپاسخ سه مسئله ی فلسفی که از خیام خواسته شده که ثابت کند، وجود تضاد در جهان ضروری است. 6- رساله ای درکَون و تکلیف. 7- رساله ای حِکمی در حکمت خداوند در آفرینش جهان و تکلیف مردم نسبت به عبادت ها.این رساله شاید همان رساله ی تکوین باشد. 8- نوروزنامه: که منسوب به خیام است. نوروزنامه به زبان فارسی است. اطلاعات خوبی از جشن های باستانی ایران به ویژه نوروز دراین کتاب هست.
اما شهرت عمده ی خيام به رباعي هاي اوست. معلوم است كه خيام پرگويي را دوست نمي داشته است نه به تأليف كتابهاي مفصّل علاقه نشان داده و نه به سرودن اشعار مفصل پرداخته است. احتمال دارد به سبب پرداختن به فلسفه و رياضي، روی آوردن به شاعري را برازنده ی شأن خود نمي دانسته است و در مآخذ کهن هم شهرت او به سبب شاعري وي نيست .
كهن ترين منابعي كه مي توان در آنها از رباعي های خيام سراغ گرفت: نزهه الارواح و روضه الافراح ( تاريخ الحكما ) شهروزي، مرصاد العبادِ نجم الدين رازي و پس از آنها تاريخ جهانگشاي جويني، تاريخ گزيده حمدا... مستوفي، مونس الاحرار بدر الدين جاجرمي و نزهة المجالس جمال خليل شرواني را مي توان نام برد .
۲۸ اردیبهشت روز ملی بزرگداشت حکیم عمر خیام نیشابوری گرامی باد.
