متن شبهه آیا تشکیل حکومت وظیفه ماست؟ آیا ائمه معصومین به ما ا | پاسخ به شبهات و شایعات۲۰۲۳

متن شبهه
آیا تشکیل حکومت وظیفه ماست؟ آیا ائمه معصومین به ما امر کرده اند که در زمان غیبت حکومت تشکیل دهیم؟
چرا در طول هزارسال غیبت، نائبان خاص امام زمان(عج) یا فقهای دیگر اقدام به تشکیل حکومت نکردند و فقط امام خمینی(ره) این کار را انجام داد؟
پاسخ به شبهه
https://chat.whatsapp.com/DrYnz1ZbRbMAUlGjvn7uRm
اینکه یک اقدام سابقه ای تاریخی نداشته باشد، دلیل بر نامشروع بودن آن نیست. ما تابع دلیل هستیم. امام خمینی(ره) برای قیام خود علیه طاغوت و تشکیل حکومت، دلایلی عقلی و نقلی در نظر داشت. مقتضای بحث علمی این است که این دلایل را مورد نقد و بررسی قرار دهیم، نه اینکه بگوییم چون سابقه ای نداشته، پس عمل امام نامشروع بوده است.

مسبوق به سابقه نبودن تشکیل حکومت توسط فقهاء، کاملاً به دلیل شرایط زمانی بوده است. زیرا اولاً فقهای بسیاری از آغاز عصر غیبت تا کنون، در مباحث علمی خود درباره حق حاکمیت فقیه و وظایف اجتماعی او بحث کرده اند و ولایت فقیه را(ولو با اصطلاحی دیگر) قبول داشته اند. ثانیاً عالمانی بوده اند که در شرایط مختلف با صدور فتوای جهاد، تحریم تنباکو، تحریم پوشاک خارجی و ... جلوه ای از حاکمیت خود بر جامعه را نشان داده اند. اما شرایط مساعدی برای تشکیل یک حکومت همه جانبه نیافته اند.
https://jf.isca.ac.ir/article_3730.html
https://b2n.ir/n50238
https://b2n.ir/t00469
برای نمونه سید عبدالاعلى موسوى سبزوارى در مهذب الاحکام, پس از بحث درباره ولایت فقیه, ویژگیها و قلمرو اختیارهاى او مى نویسد:

« از آن جا که این بحث [ولایت فقیه] ثمره اى ندارد, نیاز به شرح بیش از این نیست, زیرا ولایت بستگى به وجود چنین زمینه هایى از هر جهت براى فقیه است و این زمینه ها در زمان ائمه(ع) وجود نداشت, چه برسد در زمان نایب ایشان...»
مهذب الاحکام, سید عبداللّه سبزوارى, ج406/16.

بنابراین، علّت عدم تشکیل حکومت توسط علمای سابق، فراهم نبودن شرایط و زمینه های تشکیل حکومت است نه وجود ممنوعیت شرعی.

اما برای پاسخ به پرسش اول، آن را در قالب چند پرسش دیگر بررسی خواهیم کرد:
چرا باید حکومت تشکیل داد؟
چرا حکومت باید دینی باشد؟
آیا غیر معصوم اجازه دارد حکومت دینی تشکیل دهد؟

پاسخ سوال یک و دو، پاسخی عقلانی است.
پاسخ سوال یک:
انسان موجودی است اجتماعی؛ یعنی برای رفع نیازهایش، باید با همنوعان خود در تعامل باشد.
بخاطر محدودیت منابع و طبع سیری ناپذیر انسان، اگر در زندگی اجتماعی قانون حکم فرما نباشد، نزاع و درگیری پیش آمده و اساساً هدف از زندگی اجتماعی که همان رفع نیازهای انسان بود محقق نخواهد شد.
بنابراین، زندگی اجتماعی باید در سایه قانون باشد و قانون ضمانت اجرا می خواهد و حکومت، مجری و ضامن اجرای قوانین است.

پاسخ سوال دو:
زندگی اجتماعی نیاز به قانون و حاکم دارد.
قانون را باید کسی وضع کند که: علم و دانش بیشتری نسبت به نیازهای انسان و جامعه انسانی داشته باشد. در وضع قوانین ذی نفع نباشد و قانون را برای منافع خودش ننویسد عدالت را در وضع قوانین رعایت کند.

تنها خداوند است که علم بینهایت دارد و تمام نیازمندی های مخلوقات خود را می شناسد و می تواند متناسب با نیاز او در جامعه و بر اساس عدالت و بدون در نظر گرفتن منافع شخصی، برای بشر قانون وضع کند. بنابراین، قانون جامعه باید قانونی الهی باشد.
از طرفی چون خداوند خالق و مالک تمام هستی است؛ فقط او حق حاکمیت بر مخلوقات از جمله جوامع انسانی را دارد. بنابراین هم قوانین باید از طرف خدا باشد و هم حاکم باید از طرف خداوند منصوب شود.
همه انسان ها با هم برابرند و در شرایط عادی هیچ انسانی، حق حکومت بر سایر انسان ها را ندارد، مگر اینکه خدا به او اجازه داده باشد.

نکته مهم
تشکیل حکومت مخصوصاً حکومت دینی، بر اساس دلایل فوق، یک ضرورت عقلانی است. وقتی ضرورت یک چیزی با عقل اثبات شد، دیگر نیاز به دستور خدا یا پیامبر نیست. بلکه دستورات خدا و پیامبر در این موارد را «دستورات ارشادی» می نامند.
اما ممکن است یک امر عقلانی، در شرایط خاص یا بنا به مصالحی، ممنوع شود. در مورد تشکیل حکومت دینی اگرچه نیازی به دستور خدا یا پیامبر نداریم اما باید ببینیم ممنوعیتی برای اینکار اعلام شده است یا نه.
اگر ممنوعیتی وجود نداشت، انجام آن مجاز خواهد بود بدون اینکه نیاز به دستور خاصی داشته باشد.
حال پس از دقت نظر بر این نکته، به سراغ پاسخ سوال سوم می رویم:
پاسخ سوال سه:
پیامبر و امام معصوم از طریق معجزه یا راه های اطمینان آور دیگری، می تواند برای بشر اثبات کند که حق حاکمیت بر آنها را از جانب خداوند دریافت کرده است. اما غیر معصوم از چه طریقی می تواند این حق و اجازه را از خدا دریافت کند؟
پیامبر و امام معصوم می توانند خصوصیات و ویژگی هایی را برای شخصی که حق حاکمیت دارد بیان کنند و