کتابخانۀ عمومی

2022-07-20 17:01:48 در گزارش‌ها (لینک) آمده بود که معاون اداری و مالی نهاد در مراسم معارفۀ مدیرکل کتابخانه‌های عمومی آذربایجان شرقی «کیفی‌سازی خدمات کتابخانه‌های عمومی را سیاست بنیادی مدیریت جدید نهاد کتابخانه های عمومی بیان کرد».

مشخص نیست لغت «کیفی‌سازی» در ادبیات علم اطلاعات دقیقاً چه معنایی دارد، گرچه می‌توان حدس زد مراد گوینده ارتقا یا بهبود کیفیت خدمات در کتابخانه‌های عمومی است. اگر فرض را بر این بگیریم، خوب است مسئولان نهاد کتابخانه‌ها توضیح دهند که این «سیاست بنیادی» مبتنی بر چه مبنای منطقی‌ای (rationale) است؟

در توضیح باید گفت که معمولاً در ادبیات علم اطلاعات دربارۀ کتابخانه‌های عمومی، بین دوگانۀ «برابری» (equity) و «کیفیت عالی» (excellence) نوعی تقابل وجود دارد، به این معنا که بسته به موقعیت کشورها باید بین تأسیس کتابخانه‌های جدید به‌منظور ایجاد دسترسی برابر و عادلانۀ همۀ شهرها و روستاها به خدمات کتابخانه‌های عمومی و یا ارائۀ خدمات دارای کیفیت عالی در کتابخانه‌های موجود دست به انتخاب زد.

طبق آمار موجود، صدها شهر و روستا در کشور وجود دارند که فاقد کتابخانۀ عمومی‌اند و ساکنان آنها از دسترسی به خدمات کتابخانه‌ای محروم‌اند. در واقع، ما هنوز به‌لحاظ توسعۀ کمّی فضاها و خدمات کتابخانه‌ای به قدر کافی توسعه پیدا نکرده‌ایم و در نتیجه سخن گفتن از بهبود کیفیت یا به قول آقای معاون «کیفی‌سازی» خدمات، به معنای تخصیص منابع محدود نهاد برای بهره‌مندی بخش اندکی از جمعیت کشور است. به عبارت دیگر، توسعۀ کمّی، به‌ویژه توسعۀ فیزیکی کتابخانه‌های عمومی، پیش‌شرط سخن‌گفتن از ارتقای کیفیت خدمات کتابخانه‌هاست.

علاوه بر آنچه بیان کردیم جای آن دارد که به طرح این پرسش بپردازیم که چرا این «سیاست بنیادی» توسط معاون اداری و مالی اعلام شده است، نه برای مثال توسط معاونان مرتبط‌تری مثل معاون توسعه یا معاون برنامه‌ریزی؟ معاونت اداری و مالی نهاد باید اولویت‌های دیگری مانند بهبود معیشت کتابداران را در دستور کار قرار دهد و در راستای کیفی‌سازی آنها بکوشد و بهتر است بر مبنای اصل تقسیم وظایف که مبنای عقلانیت اداری است، معاونت‌هایی که تماس مستقیم‌تری با خدمات کتابخانه‌ای دارند به تشریح این «سیاست بنیادی» بپردازند.

و نکتۀ آخر این‌که هر طرح و برنامه و سیاست جدی و بنیادینی مستلزم انسجام و هماهنگی و همدلی در نیروی انسانی است؛ امری که در سال‌های اخیر در معرض آسیب جدی بوده است.

به کانال کتابخانه‌ی عمومی بپیوندید
https://t.me/publib باز کردن / نظر دهید

2022-06-02 09:29:15 بالاخره در اخبار (اینجا) از انتصاب اعضای حقیقی هیأت امنای نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور آگاه شدیم. هیأت امنای نهاد کتابخانه‌های عمومی ترکیبی از اعضای حقوقی و حقیقی است. اعضای حقوقی شامل وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، رئیس شورای‌عالی استان‌ها، معاون ذی‌ربط از سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، یک عضو از کمیسیون فرهنگی مجلس، و رئیس سازمان اسناد و کتابخانه‌ی ملی است. در کنار اینها، پنج عضو حقیقی هم توسط رئیس دولت منصوب می‌شوند که باید از "صاحب‌نظران و شخصیت‌های علمی و فرهنگی کشور" باشند. بدیهی است که انتصاب پنج عضو حقیقی با این پیش‌فرض در قانون آمده است که در کنار نهادهای حاکمیتی، افرادی نیز افکار اهل فرهنگ و علم را در اداره‌ی امور نهاد کتابخانه‌ها نمایندگی کنند تا موازنه‌ای بین حکومت و اجتماع مدنی برقرار شود. اما آیا ترکیب اعضای حقیقی منصوب‌شده با چنین فلسفه‌ای سازگار است؟

از بین اعضای حقیقی تازه‌نصب‌شده، یک‌نفر معاون کتابخانه‌ی ملی است و یک نفر معاون وزیر ارشاد؛ یعنی همان سازمان‌هایی که یک عضو حقوقی در هیأت امنا دارند مجدداً در هیأت امنا دارای عضو شده‌اند! یک نفر از اعضای حقیقی هم که همین شخصی است که اکنون دبیرکل شده است و یک نفر دیگر هم مدافع دبیرکل سابق نهاد کتابخانه‌ها و رئیس کنونی سازمان اسناد و کتابخانه‌ی ملی است! گویی این ترکیب به‌گونه‌ای چیده شده است که یکدستی کامل برقرار باشد. می‌توان پرسید که آیا با این چینش می‌شود امید داشت که روند جدیدی جز آنچه در هشت سال گذشته برقرار بود ایجاد شود؟

به کانال کتابخانه‌ی عمومی بپیوندید
https://t.me/publib باز کردن / نظر دهید

2022-05-31 00:00:57 آغازهای ضعیف و ختام‌های عقیم

آغازها همواره پرشورتر از میانه‌ها و ختام‌ها هستند. نیرویی در سرآغاز هر کار هست که در میانه یا ختامِ آن نیست. وقتی کسی مدیریت بر نهادی را آغاز می‌کند، پرشور است؛ خیال‌ها در سر می‌پرورد تا خودی نشان بدهد و طرحی اگر نه نو، لااقل تا حدی متفاوت از پیشینیان دراندازد. آیا در مورد نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور می‌توان از چنین سرآغازی سخن گفت؟ شواهد نشانه‌های دلگرم‌کننده‌ای در این مورد ارائه نمی‌کنند.

نخست این‌که کسی دبیرکل نهاد کتابخانه‌ها شده است که چندسال متصدی معاونت اصلی این نهاد بود؛ معاونت توسعه که بار اصلی اداره‌ی کتابخانه‌ها، از خدمات فنی تا خدمات عمومی، برعهده‌ی آن است. همین کافی است تا فرد از ایده و عمل تا حد زیادی تخلیه شود. مگر یک فرد چقدر خلاقیت و قدرت دارد که بخواهد با گذشت چندسال، همچنان طرح‌ها و ایده‌های نو در چنته داشته باشد و با ارتقا از معاونت به دبیرکلی، طرحی قوی و جدید که قدرت تغییرات مثبت در وضع موجود را داشته باشد، در کار بنشاند؟ مدیران مثل باطری‌های قلمیِ شارژناپذیرند. بعد از مدتی که در یک سازمان کار کردند، به درجازدن می‌افتند.

به نظر می‌رسد نهاد کتابخانه‌های عمومی، به‌رغم نو شدن دولت، نو نشده است. اخبار و گزارش‌های این نهاد را که مرور می‌کنیم این تصور در ذهن شکل می‌گیرد که نه تنها ایده و طرحی نو وجود ندارد، بلکه حالتی از سردرگمی و بلاتکلیفی ایجاد شده است؛ گویی همه منتظرند ببینند "وزیر" به مطالبات معیشتی کتابداران و درخواست آنها برای اصلاح ساختار نهاد چه پاسخی می‌دهد! لذا آنچه در صحنه در حال اجراست، تداوم ۸ سال گذشته است: جشنواره و پویش و همایش و امثالهم با چاشنی تبلیغی-ترویجی که در نهایت مشخص نیست در چه چارچوب ارجاعی کلان‌تری معنا می‌یابد.

آنچه وضعیت را بغرنج‌تر می‌کند این است که خروجی ۸ سال گذشته، در حوزه‌ی مدیریت منابع انسانی نهاد کتابخانه‌ها، یک کلاف سردرگم تحویل ما داده است. ۸ سال گفتند و در بوق و کرنا کردند که وضع معیشتی کتابداران بهبود پیدا کرده و احکام شغلی‌شان به سامان رسیده است، اما اکنون مهم‌ترین دغدغه‌ی کتابداران این است که در قیاس با بسیاری از مشاغل دولتی، کمترین حقوق را می‌گیرند! کاش آن‌کس که خروجی مدیریتش این وضع اسفناک است لااقل قبل از رفتن از نهاد کتابخانه‌ها، پاسخگوی آنچه رقم زده است می‌بود. باید دعا کنیم که وضع مشابهی در سازمان اسناد و کتابخانه‌ی ملی پیش نیاید که متاسفانه در گفتگو با برخی مدیران آن، گزارش‌های امیدوارکننده‌ای شنیده نمی‌شود.

اما برگردیم به نهاد کتابخانه‌های عمومی! مخاطره‌ای که اکنون پیش روی این نهاد است، نداشتن طرح و ایده‌ای انسجام‌بخش برای تجدید قوا و به حرکت درآوردن و به پیش راندن سازمان است. این‌که مقامات در جلسات رسمی در منقبت کتابخانه‌های عمومی به‌عنوان ذخایر فرهنگی داد سخن دهند، بیش از آن کلیشه‌ای است که قدرتی برای ایجاد حرکت و جنبش داشته باشد. ایده‌ای مرکزی و طرحی قدرتمند لازم است تا بتوان به انفعال، سرگشتگی و بی‌برنامگی غلبه کرد.

به کانال کتابخانه‌ی عمومی بپیوندید
https://t.me/publib باز کردن / نظر دهید

2022-05-08 10:12:08 انتصاب مدیران غیرمتخصص در سازمان‌های کتابخانه‌ای امر جدیدی نیست و از دهه‌های قبل شاهد این‌قبیل انتصابات بوده‌ایم. حالا دو چیز فرق کرده است:

اول این‌که دامنه‌ی بیشتری پیدا کرده و شاهد جریان "تخصص‌زدایی" از حرفه هستیم. این تخصص‌زدایی برای حرفه مضر است و لازم است انجمن‌ها و فعالان حرفه‌ای نسبت به آن هوشیار باشند. در روزهای اخیر شاهد انتصاب افرادی در سازمان اسناد و کتابخانه‌ی ملی ج.ا.ا. و نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بودیم که فاقد تخصص حرفه‌ای بوده‌اند؛ از جمله انتصاب معاون اسناد ملی با سابقه‌ی کار در هلال احمر و سرپرست معاونت پژوهش و منابع دیجیتال کتابخانه ملی با تخصص در فلسفه‌ی تطبیقی. در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نیز انتصاب حجة‌الاسلام معتمدی بعنوان سرپرست اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی استان اصفهان نمونه‌ی دیگری از این روند است. پیشتر نیز در نهاد کتابخانه‌های عمومی به فردی که مشخص نیست چه سابقه‌ی علمی‌ای در طراحی ساختار نهادهای کتابخانه‌ای دارد مسئولیت داده‌اند تا برای طراحی ساختار این نهاد بکوشد! نتیجه‌ی این تخصص‌زدایی از قبل مشخص است: انباشت مشکلات بیشتر!

دومین نکته به "عادی‌شدن" این حالت در بین متخصصان حرفه راجع است. پیشتر اگر گهگاه نقدهایی علیه این تخصص‌زدایی شنیده می‌شد، اکنون برخی از حرفه‌مندان به "توجیه" می‌پردازند! یک توجیه که اخیراً چندبار به گوش می‌خورد این است: در کشور توزیع مناصب مدیریتی خصلت سیاسی دارد و لذا باید به تخصص‌زدایی تن داد! البته این توجیه مغالطه‌ای بیش نیست، زیرا تخصص‌گرایی باید از راس هرم سازمان به قاعده‌ی آن تسری یابد و اگر هم در مواردی مدیران فاقد تخصص منصوب می‌شوند باید به نقادی این عمل پرداخت، نه این‌که آن را توجیه کرد. تخصص‌زدایی حد و مرزی نمی‌شناسد و خوب است حرفه‌مندان همچنان نسبت به آن حساس باشند، زیرا روال پیش‌رونده‌ی تخصص‌زدایی نهایتاً می‌تواند به حذف متخصصان حتی در سطوح پایین‌ترِ کارشناسی و هدم هویت حرفه‌ای منجر شود.

به کانال کتابخانه‌ی عمومی بپیوندید
https://t.me/publib باز کردن / نظر دهید

2022-04-28 10:37:37 مهدی رمضانی دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور شد.
@publib باز کردن / نظر دهید

2022-02-05 12:10:38 کتابداران و سایر کسانی که دغدغۀ کتابخانه‌های عمومی را دارند دربارۀ موضع ما در قبال وضع کنونی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور می‌پرسند. آن چیز که عیان است حاجت به بیان ندارد. نهاد کتابخانه‌های عمومی فاقد ایده‌ای مبنایی برای ادارۀ امور است و جهت‌گیری راهبردی‌ای در آن مشاهده نمی‌شود. در دو سال اخیر، که نهاد برای مدیریت بحران‌ آمادگی نداشت و نتوانست اقدام مؤثری در زمینۀ کتابخانۀ دیجیتال انجام دهد، در وفادارسازی مشتریان ناکام ماند و کتابخانه‌های عمومی در اغلب اوقات تعطیل بودند. روزمرگی و بی‌برنامگی غلبه دارد و وضع روحی و روانی نیروی انسانی نهاد تقریباً همانی است که هشت سال پیش بود: فرسودگی شغلی، مشکلات معیشتی، بی‌علاقگی، و شکاف بین صف و ستاد. علیرضا مختارپور با شعار کتابدارمحوری و بهبود معیشت کتابداران به نهاد آمد و با نارضایتی شغلی و معیشتی کتابداران از نهاد رفت، به نحوی که اکنون بخشی از توان فکری و روانی کتابداران صرف راه‌اندازی کمپین و ... می‌شود. گویا وزیر ارشاد هم در حالت بلاتکلیفی به سر می‌برد و نتوانسته بر تکثر خواست‌ها و اراده‌ها در انتصاب اعضای هیأت امنا و دبیرکل فائق آید و همین مزید بر علت شده و این دورۀ «فترت» را طولانی‌تر کرده است. اما اشتباه مهلک وزیر طولانی‌تر کردن این دورۀ فترت نیست، بلکه تصمیم نادرست برای تداوم شیوۀ مدیریت کنونی است؛ امری که به زیان کتابداران و کتابخانه‌های عمومی ایران خواهد بود.
.
به کانال کتابخانۀ عمومی بپیوندید
https://t.me/publib باز کردن / نظر دهید

2022-02-05 11:53:09 مأموریت و اصول راهنمای کتابخانۀ عمومی سیاتل
(Seattle Public Library)

مأموریت
مأموریت ما کنار هم نشاندنِ مردم، اطلاعات، و ایده‌ها برای غنا بخشیدن به زندگی و ساختنِ اجتماع است. سیاتل در چشم‌انداز ما شهری است برای کامیابی در رؤیاها و فرصت‌ها. جهت‌گیری استراتژیک ما از این مأموریت و چشم‌انداز پشتیبانی می‌کند.

اصول راهنما (guiding principles)
• حمایت از آزادی اندیشه
• ترویج سواد و عشق به مطالعه
• تمرکز روی برابری نژادی و ارتقای آن
• حفاظت از محرمانگی پیشینه‌های مشتریان
• احترام و پذیرش کل اجتماع
• پرورش یک دموکراسی سالم
• حمایت از کودکان، جوانان، و خانواده‌ها
• برقراری شراکت‌های قوی
• سازگاری و نوآوری
.
به کانال کتابخانۀ عمومی بپیوندید
https://t.me/publib باز کردن / نظر دهید

2022-01-24 18:30:38 مأموریت و ارزش‌های کتابخانۀ عمومی اوماها
(Omaha Public Library)
* [اوماها شهری واقع در ایالت نبراسکا در امریکا است]

مأموریت:
- کتابخانۀ عمومی اوماها از طریق پیوند دادنِ مردم با ایده‌ها، اطلاعات، و خدمات نوآورانه، اجتماعات ما را تقویت می‌کند.

ارزش‌ها:
1. خدمات عالی (service excellence): ما تجارب مثبت و خوشایند را برای همه، چه به صورت آنلاین و چه حضوری ارائه می‌کنیم.

2. صداقت (integrity): ما منبعی قابل اعتماد برای اجتماعات خود هستیم. ما به تعهد خود به صداقت و شفافیت افتخار می‌کنیم.

3. نوآوری: ما دائماً به دنبال راه‌های جدید و بهتر برای خدمت به اجتماعات خود هستیم. ما تغییرات را پیش‌بینی می‌کنیم و به سرعت به آنها پاسخ می‌دهیم.

4. مشارکت اجتماعی: ما بخشی جدایی‌ناپذیر از اجتماعاتی هستیم که به آنها خدمت می‌کنیم. ما خواهان ارتباط با سایر سازمان‌ها برای برقراری شراکت‌هایی هستیم که اوماها را به جلو می‌برد.

5. دسترسی برابر و همه‌شمول: ما برای همه رایگان و آزاد هستیم. ما برنامه‌ها، خدمات، و منابعی را فراهم می‌کنیم که دیدگاه‌های گوناگون را بازنمایی می‌کنند و دسترسی عادلانه را برای همه تضمین می‌نمایند.

6. استعداد کارکنان (staff talent): ما کارکنان خود را بزرگ‌ترین سرمایه می‌دانیم. ما به کارمان عشق می‌ورزیم، آن را خوش می‌داریم، و مثل یک تیم با هم کار می‌کنیم. ما به هم اعتماد داریم و به افکار متفاوت احترام می‌گذاریم.
.
به کانال کتابخانۀ عمومی بپیوندید
https://t.me/publib باز کردن / نظر دهید

2022-01-18 11:31:56 عقلانیت در یک حرفه به چه معناست؟

هر کلمه معنا و طنینی دارد. وقتی کلمه‌ای را به زبان می‌آوریم باید آن را به گونه‌ای ادا کنیم که معنا و طنین آن، به‌نحو درخور در گفتِ زبان به بیان درآید. به تعبیر هایدگر زبان گفتن (sagen) است و پیام‌آورِ نسبت ما با وجود. ما هر بار که کلمه را ادا می‌کنیم، چیزی از نسبت‌مان با وجود به گفتِ زبان درمی‌آیدـ

این اصل را در قلمرو یک حرفه (profession) چگونه می‌توان فهم کرد؟ حرفه‌‌ها نوعاً با زبانی استاندارد شناخته می‌شوند. به رسمیت شناخته شدن در یک حرفه منوط به این است که فرد، متکلم به این زبانِ استاندارد باشد. البته این زبانِ استانداردِ حرفه‌ای خود نحوی از گفتِ زبان است، گرچه اصل و اساس نسبت خود را با وجود پوشیده و پنهان داشته است.

یکی از کلمات «حرفه‌ای» عقلانیت است. در زبان استاندارد یک حرفه، داشتنِ عقلانیت شرطِ حرفه‌ای بودن است. اما معنا و طنین «عقلانیت» در زبان استاندارد حرفه‌ای چیست؟ اهالی حرفه‌ها معمولاً از «عقلانیت» نوعی «بهنجار بودن» یا «سازش‌پذیر بودن» یا «مصالحه‌کار بودن» یا «معامله‌پذیر بودن» را مراد می‌کنند. وجه مشترک اینها، نسبت معکوسی است که با «حق و حقیقت» برقرار می‌‌کنند. «حرفه‌ای»ها کسانی هستند که می‌دانند چگونه از حق و حقیقت به هنجارها، سازشگری‌ها، مصلحت‌اندیشی‌ها، و بده‌بستان‌ها تغییر مسیر دهند. «عقلانیت» چراغ راهنمای این «گردش» است. اما اگر عقل و عقلانیت را با حق و حقیقت نسبتی نباشد، آیا می‌توان به سلامت یک حرفه امیدوار بود یا باید به انتظار ظهور «مفسده» در آن حرفه نشست؟

معمولاً پیران و مشایخ بیش از بقیه از عقلانیت دم می‌زنند. جوانان معمولاً به این پرسش مشغول‌اند که اگر پیران و مشایخ تا این حد عقلانیت‌محور بوده‌اند پس چرا وضع ما این است؟ درست است که پیری آدمی را مصلحت‌سنج و محتاط و سازش‌پذیر می‌کند اما اسم اینها را نباید عقلانیت گذاشت. عقلانیت نیرویی است که در میانسالی به رشد و بلوغ می‌رسد و گاه بر وجهی «خلاف‌آمد عادت» مختصات صحنه را دگرگون می‌کند. پیری بیش از آنکه با بلوغ عقل نسبت داشته باشد با زوال عقل (دمانس) نسبت دارد. اما عجیب آن است که نام این زوال را که با انواع ترس‌ها و اوهام درآمیخته است «عقلانیت» بگذارند. آدمی چه بسا هرچه دستش از چیزی کوتاه‌تر شود، بیشتر از آن چیز حرف بزند. به تعبیری ابژۀ فقدان، ابژۀ میل است. آدمی مدعی چیزی است که آن را ندارد.

سخن حرفه‌ای، سخن پیرانه‌سرانه نیست. سخن خامی جوانانه هم نیست. سخن بلوغ میان‌سالانه است. عقلانیت حرفه‌ای در عرصه‌ای ظهور می‌کند که بلوغ، خامی و زوالِ عقل را پس زده باشد.

به کانال کتابخانۀ عمومی بپیوندید
https://t.me/publib باز کردن / نظر دهید

2022-01-17 00:12:53 مأموریت و ارزش‌های اساسی کتابخانۀ عمومی تورنتو
(Toronto Public Library)

مأموریت:
کتابخانۀ عمومی تورنتو دسترسی رایگان و عادلانه به خدماتی را فراهم می‌کند که نیازهای متغیر ساکنان تورنتو را مرتفع می‌سازند. این کتابخانه دسترسی جهانی به طیف وسیعی از دانش، تجربه، اطلاعات، و ایده‌های انسانی را در محیطی دلپذیر و حمایت‌گرانه ایجاد می‌کند و ارتقا می‌دهد.

ارزش‌ها
1. برابری: دسترسی، احترام، و انصاف؛
2. تنوع (diversity): ارزش قائل شدن برای نیازها، تجارب، و تفاوت‌های فردی؛
3. آزادی اندیشه: تضمین و تسهیل تبادل آزاد اطلاعات و ایده‌ها در جامعه‌ای دموکراتیک، حفاظت از آزادی اندیشه و احترام به حق افراد برای حفظ حریم خصوصی و انتخاب فردی؛
4. نوآوری: تشویق خلاقیت، آزمایش، و خلق ایده؛
5. همه‌پذیری (inclusion): استقبال از مشارکت در تصمیم‌گیری و توسعۀ خدمات توسط ساکنان و اجتماعات؛
6. صداقت (integrity): باز، شفاف و صادق در همۀ تعاملات؛
7. مسئولیت‌پذیری (accountability): قبول مسئولیت اقدامات و خدماتی که ارائه می‌دهیم؛
8. جهت‌گیری خدمات: ارائۀ خدمات عالی و مسئولانه.

به کانال کتابخانۀ عمومی بپیوندید
https://t.me/publib باز کردن / نظر دهید