«تو ای پری کجایی؟!» یادداشتی بر داستان کوتاه «پری» از مجموعه | سایه ها
«تو ای پری کجایی؟!» یادداشتی بر داستان کوتاه «پری» از مجموعه‌‌ی «تبر» (نوشته‌ی «فاطمه اختصاری») عاطفه اسدی
ادبیات داستانی در چند قرن اخیر، تغییرات بسیاری را تجربه کرده که بسیاری از آنها، مخصوصاً در دهه‌های اخیر، در قالب داستان کوتاه اتفاق افتاده است. به‌طورمثال در داستا‌ن‌های پیشامدرن، امر شخصیت‌پردازی به شیوه‌ای انجام می‌شد که شخصیت خلق‌شده، چاره‌ای نداشت جز اینکه خلاصه شود در پاراگراف‌هایی طولانی که در وصف طرز فکر، اخلاق، رفتار، ظاهر و رنگ مو و چشمش نوشته شده بود. شخصیت، مطیع بود و تابع آنچه که خالقش از او می‌خواست و صدایش صرفاً بازتاب صدای افکار مؤلف بود که در دهان او گذاشته شده بود و خلاصه، از آن قواعد آشنا و متعارف، تخطی نمی‌کرد. اما امروز ادبیات پست‌مدرن باعث ظهور شیوه‌هایی نوین در داستان‌نویسی معاصر شده است؛ شیوه‌هایی که قرار نیست صرفاً شیطنت و طبع‌آزمایی‌هایی خلاقانه در زمینه‌ی پردازش تکنیک‌ها باشند، بلکه ابزارهایی شده‌اند برای گشودن راهی که از طریق آن، بتوان اندیشه‌ی پست‌مدرن را در دل روایت‌ها نیز قرار داد و از آن به منظور ایجاد مداخله‌هایی انتقادی در زمینه‌های مختلف فرهنگی، جامعه‌شناختی، روانشناختی، سیاسی و به‌طورکلی، زیر سوال بردن کلان‌روایت‌ها، استفاده و در ذهن خواننده، طرح چالش و پرسش کرد.
برای مثال، در حوزه‌ی شخصیت‌پردازی که به آن اشاره شد، ادبیات پست‌مدرن، شخصیت‌پردازی کلاسیک را به چالش کشیده و در آثار این جریان می‌توان به شخصیت‌ها، این امکان آزادانه را بخشید که بتوانند از آن قالب کلیشه‌ای متعارف، بیرون بیایند و به هرکدام از آنها «صدا» بخشیده شود، صداهایی که طبق گفته‌ی «تیفن ساموئل»، هرکدام سهم برابر خود از متن را دارند و باید فرصت شنیده شدن داشته باشند بدون اینکه یکی بر دیگری و یا مؤلف بر آنها غالب باشد؛ بنابراین گاهی ممکن است حتی تا پایان داستان، دقیقاً ندانیم شخصیت محبوبمان حتی به‌طورواضح چه شکل و شمایلی دارد، اما او را به‌عنوان یک کاراکتر ملموس و زنده و دارای طرز فکر اختصاصی خودش می‌شناسیم که بسیار به شخصیت‌هایی واقعی که در دورواطرافمان می‌بینیم، شباهت دارد؛ شخصیتی آن‌قدر زنده، ملموس و واقعی، که حتی ممکن است در حدی پیشروی کند که بخواهد خودش را از دست‌های خالقش هم بیرون بکشد، هویتش را به شیوه‌ای که خودش ترجیح می‌دهد بازتعریف کند، و انتخاب‌های آزادانه‌اش را داشته باشد! اما سؤال اساسی آن است که محدوده‌ی این اختیارات کجاست؟
ادامه‌ی این #یادداشت را در وب‌سایت سایه‌ها بخوانید: http://sayeha.org/ap4075/
