«مهدی بازرگان» و سئوال «پرسش از دین»| ۳۰ دی ۱۴۰۱ صرفنظر از | صادق زیباکلام - Sadegh Zibakalam
«مهدی بازرگان» و سئوال «پرسش از دین»| ۳۰ دی ۱۴۰۱
صرفنظر از عواطف و احساسات‌مان نسبت به انقلاب۵۷؛ «بازرگان» یکی از اثرگذارترین اندیشمندان ایران معاصر بوده است.
امروز سی‌ام دیماه سالگرد فوت مرحوم مهندس مهدی بازرگان؛ نخستین رئیس قوه مجریه بعد از انقلاب میباشد. اگرچه ریاست وی بر قوه مجریه بسیار کوتاه و به ۸ ماه بیشتر نرسید و در ۱۴ سال بعدی تا زمان فوتش او در نقش یک منتقد نظام باقی ماند، مع ذالک نسلهای بعد از انقلاب شناخت دقیق و واقع بینانه ای نسبت به آن مرحوم ندارند. نگاهی که نه بواسطه افکار و اندیشه‌های بازرگان بلکه بواسطه نقش وی در انقلاب میباشد. تصویر منفی انقلاب که برای بسیاری از نسلهای بعد از انقلاب بوجود آمده بالطبع دامنگیر همه کسانی که در آن انقلاب نقش داشتند از جمله مهندس بازرگان هم شده است. یکی از تبعات آن نگاه منفی روی گردانی از شناخت ایران قبل از انقلاب میباشد.نسلهای جدید آنقدر از انقلاب ۵۷ سرخورده و روی‌گردان شده‌اند، که اساسا مایل نیستند چیزی ازآن بدانندو بشنوند. چه در مورد خود انقلاب و چه در مورد چهره‌ها و شخصیت‌های مرتبط با آن.
اما صرفنظر از عواطف و احساسات منفی و بغض و کینه هایی که نسبت به انقلاب ممکنست داشته باشیم «مهندس بازرگان» را میبایستی شناخت.نه لزومابواسطه انقلاب، بلکه بواسطه نقش او در تحولات فکری که درایران معاصر از خود بر جای گذارده. بازرگان را بحق بایستی یکی از اثرگذارترین اندیشمندان فکری ایران معاصر دانست. صرفنظر از آنکه چه نظری نسبت به انقلاب ۵۷ داشته باشیم. عمده‌ترین اثرگذاری مهندس بازرگان درتحول دینی بودکه او بوجود آورد.تا قبل از مهندس بازرگان، مذهب نقش یا کارکردی سنتی در جامعه ایران داشت. متولی آن روحانیون بودند و شریعت هم محدود میشد به آداب ومناسک سنتی.
از سپهر مدرنیته در ایران و پیدایش نهضت مشروطه تا سقوط رضاشاه در سال۱۳۲۰، مدرنیته غربی سرمشق فرهیختگان ایران بود. روحانیونی هم که به مشروطه پیوستند از خود اندیشه و جهان بینی مشخصی نیاوردند و مدرنیته غربی همچنان خواسته ایرانیان باقی ماند و مذهب هم کماکان درحوزه مناسک سنتی.
بعد از سقوط رضاشاه جهان بینی و ادبیات جدیدی وارد ایران شد که عملا جای آرمانها و تفکرات غربگرایانه راگرفت. مارکسیسم که توسط "حزب توده ایران" وارد کشور شده بود با سرعتی باورنکردنی تمامی عرصه های سیاسی،اجتماعی و فرهنگی ایران را بتصرف خود درآورد. البته فراموش نکنیم که آنچه در ایران اتفاق افتاد یک پدیده جهانی بود.
ادامه را در پادکست «مهدی بازرگان» و سئوال «پرسش از دین» بشنوید.
