درس هایی از اصول فقه @samaat مورد بحث حکم وضعی تعریف حک | ❇کانال حقوقی سمات❇
درس هایی از اصول فقه
@samaat
مورد بحث حکم وضعی
تعریف حکم وضعی:
به دلیل مشخص و محصور نبودن اقسام حکم وضعی تعریف دقیقی از این مورد ارائه نشده است ولی چنین می توان گفت:هر حکم شرعی که در مجموعه حکم تکلیفی نباشد، بدونه شک یک حکم وضعى نامیده مى‌شود.
مثال اول:
در ماده 212 قانون مدنی که می گوید:معامله با اشخاصی که بالغ یا عاقل یا رشید نیستند به واسطه عدم اهلیت،باطل است. در اینجا بطلان یک حکم وضعی است. @samaat
مثال دوم:
طبق ماده 470 قانون مدنی که می گوید: در صحت اجاره، قدرت بر تسلیم عین مستاجره، شرط است. در اینجا شرطیت و صحت هر دو حکم وضعی هستند. @samaat
تفاوت حکم وضعی و تکلیفی:
حکم تکلیفی ارتباط مستقیم با فعل مکلّف دارد.
مانند وجوب نماز و حرمت دروغ؛
ولی بر خلاف حکم وضعى که ارتباط آن با فعل مکلّف غیر مستقیم است.
مانند احکامى که علقۀ زوجیت را تنظیم و برقرار مى‌سازد.
این‌گونه احکام به طور مستقیم، رابطۀ خاصى را بین زوجین بر قرار مى‌کنند و به طور غیر مستقیم بر رفتار آن دو در قبال هم اثر گذارند؛ زیرا زن و شوهر پس از قبول زوجیت، ملزم به رفتارى خاص در برابر یکدیگرند.
بین احکام تکلیفی و وضعى ارتباطى تنگاتنگ وجود دارد؛ چه آنکه هیچ حکم وضعى اى یافت نمى‌شود، مگر آنکه در کنار آن حکم تکلیفى‌اى وجود دارد، مانند زوجیت که حکم شرعی وضعى است و در کنارش احکامى تکلیفى از قبیل وجوب انفاق زوج بر زوجه و وجوب تمکین زوجه در برابر زوج وجود دارد، و نیز ملکیت که حکم شرعی وضعى است که در کنار آن، احکامى تکلیفى همچون حرمت تصرف غیر مالک در مال بدون اذن مالک، یافت مى‌شود. @samaat
تعداد احکم وضعی
احکام وضعى محصور در تعداد خاصى نیست، بلکه آنچه که به استقلال یا به تبع، مجعول به جعل تشریعى باشد و از احکام پنج گانۀ تکلیفى به شمار نرود، حکم وضعى است. هرچند برخى، احکام وضعى را به سه چیز؛ سببیت، شرطیت و مانعیت؛ برخى دیگر، به پنج چیز به اضافۀ علّیت و علامت و برخى به نه چیز به اضافۀ صحت، فساد، رخصت و عزیمت محصور کرده‌اند.
@samaat شرایط تحقق حکم وضعی
حکم وضعى بر خلاف حکم تکلیفی مشروط به شرایط تکلیف نیست؛ از این رو، حکم وضعى نسبت به انسان فاقد شرایط تکلیف نیز جارى است. @samaat مثال اول:
زوجیت که بر ازدواج دختر و پسر نابالغ توسط ولی آنان بار مى‌شود.
مثال دوم:
ملکیت کودک نسبت به مالى که به او بخشیده‌اند، و ضامن بودن او در صورت وارد کردن خسارت به دیگرى و جنب شدن کودک و دیوانه در صورت آمیزش.
