2022-07-12 08:16:49
#یادداشت_ماه
جامعهشناسی مردم مدار و بحران منابع طبیعی تجدیدشونده
ارائه چارچوبی تحلیلی برای درک مسایل امروز ایران سیامک زندرضوی
وضعیت وخیم منابع طبیعی تجدید شونده [1] در ایران: آب، خاک، جنگل، مرتع، هوا، حیات وحش و چشم اندازهای طبیعی را نمیتوان تنها با اتکا به فرایند تغییرات اقلیمی، سوء تدبیر مدیران و ناکارآمدی دولت ها توضیح داد. دوازده سال پیش در کتاب جامعهشناسی و بحران منابع طبیعی تجدید شونده[2] در ایران، با اتکا به دانش جامعهشناسی، نشان دادم: حفظ و احیاء منابع طبیعی تجدید شونده در ایران در یک حکومت رانتیر نفتی، به شدت بخشی و مرکزگرا بدون مشارکت واقعی و پایدار شهروندان امکان پذیر نیست و این مشارکت با چند مانع اساسی رو به رو بوده است.
اختلاف منافع قدرتمندان نزدیک به مراکز اداری ونهاد پهای حاکمیتی، با اکثریت ساکنان مناطق روستایی و عشایری، اختلاف میان منافع خرده مالکان و کاسبهای محلی از یک سو و خوش نشینان ساکن این مناطق از سوی دیگر و جایگاه زنان که از یک طرف در فرایندهای اقتصادی نقش تعیین کننده دارند. اما در عرصههای موثر در تشکیل تشکلهای مستقل حفظ واحیاء منابع طبیعی تجدید شونده کنار گذاشته میشوند.
در دهه اخیر دگرگونیهایی پدید آمده است. تخریبها شتاب گرفته است و پیامدهای آن به اعتراضات عمومی پیوند خورده است.
دراینجا تلاش میکنم چارچوبی را برای فهم وضعیت در زمان حال پیشنهاد کنم. در این مسیرخود را وامدار مفهوم «دسترسی محدود» داگلاس نورث و همکارانش میدانم[3]: خلاصهاش این است که:
«جوامع در حال توسعه، خشونت {در درون ساختار قدرت} را از طریق دخل تصرف نظام سیاسی در منافع اقتصادی به منظور خلق رانت مهار میکند».
در حقیقت خلق و ساختاردهی به رانتها جوهره منطق دسترسی محدود است. نورث توضیح میدهد: از نقطه نظر جامعه مشکل از آن جا آغاز می شود که افراد (صاحب قدرت) منابع را، برای کسب رانتهایی اختصاص میدهند که غایت اجتماعی سودمندی ندارند.
تلاش خواهم کرد با طرح هفت گزاره به عنوان «اصل موضوع»، نظریه نورث را برای ایران آزمون پذیر نمایم. هرچند که اعتقاد دارم شهروندان ایرانی برخلاف بسیاری از جوامع، قواعد بازی در ساختار قدرت، صورتبندی شده در نظریه نورث را در عمل اجتماعی روزانه خود برهم میزنند.
ادامه این یادداشت را روی وب سایت انجمن جامعه شناسی ایران بخوانید.
yun.ir/fntqa3
@iran_sociology
#انجمن_جامعه_شناسی_ایران
55 viewsAli Amirpoorsaeed, 05:16