چرا جوانان بیش از هر گروه دیگری به دیگران بی‌اعتمادند؟ محمد | شهرما
چرا جوانان بیش از هر گروه دیگری به دیگران بی‌اعتمادند؟
محمد رهبری
مرکز افکار سنجی دانشجویان ایران (ایسپا) اخیرا راجع به میزان اعتماد مردم به یکدیگر و برخی از گروه‌ها نظرسنجی انجام داده است که طی آن ۶۸ درصد از مردم به یکدیگر بی‌اعتمادند و در میان گروه‌های مورد مطالعه، به معلمان و نیروی انتظامی بیشترین میزان اعتماد وجود دارد.
اما این نظرسنجی ابعاد دیگری نیز دارد که کمتر مورد توجه جامعه‌شناسان، سیاستمداران و پژوهشگران قرار گرفته است. یکی از بخش‌های قابل تأمل آن، میزان بی‌اعتمادی جوانان ۱۸ تا ۲۹ سال به سایر مردم است. اگر به‌طور میانگین ۶۸ پاسخگویان معتقند که بیشتر مردم قابل اعتماد نیستند، این عدد برای جوانان ۷۶ درصد است. یعنی ۷۶ درصد از جوانان معتقدند که اکثر مردم قابل اعتماد نیستند. این اختلاف ناشی از چیست و چرا میزان بی‌اعتمادی در جوانان بیشتر است؟
اینگلهارت معتقد است که ارزش‌های اصلی شخص تا حدود زیادی انعکاس شرایطی است که در طول سال‌های قبل از بلوغ وی حاکم بوده است. او این ایده را با انجام پیمایش‌های مختلف در طول سالیان متمادی بر نسل‌های مختلف در جوامع غربی آزموده است و نشان داده است که ارزش‌های حاکم بر هر نسل، متفاوت از هم و متأثر از شرایطی است که آن نسل در دوران کودکی و نوجوانی داشته است.
اگر این ایده اینگلهارت را بپذیریم، آن وقت می‌توانیم علت بی‌اعتمادی ِ بیشتر در میان نسل جوان را فهم کنیم. به‌نظر می‌رسد که شرایطی که نسل جوان ۱۸ تا ۲۹ سال در سال‌های قبل از بلوغش داشته است، یعنی آنچه در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ در جامعه گذشته است، منجر به افزایش بی‌اعتمادی این نسل به دیگران شده است. شرایط زندگی آن‌ها، بحران‌ها اقتصادی و تأثیر آن بر زندگی افراد، کشمکش‌های سیاسی، تلاطمات اجتماعی و رفتار حاکمان در دو دهه گذشته، همه بر باورها و ارزش‌های نسل جوان اثر گذاشته و باعث بی‌اعتمادی ِ بیشتر آن‌ها به سایر مردم شده است.
اگر به یافته‌های این نظرسنجی بیشتر دقت کنیم، می‌بینیم که میزان بی‌اعتمادی در میان شهرنشینان بیشتر از ساکنین روستاست؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که میزان بی‌اعتمادی در میان جوانان شهری به دیگران، احتمالا بیشتر از ۷۶ درصد است و درصد قابل توجهی از آن‌ها معتقدند که به اکثر مردم نمی‌توان اعتماد کرد. این اعداد برای آینده جامعه ایران یک زنگ خطر و هشدار جدی است. این که میزان بی‌اعتماد در نسل جوان ِ شهری تا این اندازه بالا باشد مانع شکل‌گیری همکاری در جامعه است که می‌تواند بحران‌های اقتصادی و اجتماعی در پی داشته باشد. اگر دغدغه دموکراسی داشته باشید هم این اعداد بیانگر آن است که احتمال گذار به دموکراسی کمتر است.
نکته دیگری که در این نظرسنجی جای توجه دارد آن است که هر چه‌قدر هزینه سرانه هر فرد خانوار در ماه بیشتر باشد، میزان بی‌اعتمادی او به نیروی انتظامی بیشتر است. به عبارت دیگر، اگرچه میزان اعتماد عمومی به نیروی انتظامی زیادی است، اما با افزایش هزینه سرانه هر فرد و همچنین با افزایش تحصیلات هر فرد، میزان بی‌اعتمادی آن فرد به نیروی انتظامی کمتر می‌شود. این امر نیز زنگ خطری برای نیروی انتظامی می‌تواند باشد که در میان کسانی که تحصیلات دانشگاهی دارند و درآمد بیشتری دارند، کمتر مورد اعتماد هستند و ریشه این امر را باید در رفتارهای نیروی انتظامی، از جمله مواردی نظیر گشت ارشاد، دانست.
