ادامه ابراهیم فوزی می نویسد: 'اگر شریعت در خدمت انسان و پی | مطالعات اجتماعی فقه

ادامه

ابراهیم فوزی می نویسد: "اگر شریعت در خدمت انسان و پیشرفت و شکوفایی زندگی انسانی نباشد و گام به گام با جامعۀ در حال پیشرفت جلو نیاید و خودش را به جامعه نرساند، هیچ ارزش و فایده ای نخواهد داشت و جامعه آن را پشت سر می گزارد. همه مسلمانان اتفاق نظر دارند که در شریعت اسلامی احکام ناسخ و منسوخ وجود دارند. این گویای آن است که هدف نسخ، آوردن حکمی نو است که از حکم قبلی در همان موضوع بهتر و کارآمدتر باشد. عالمان دین نیز علت وجود نسخ در شریعت را این دانسته اند که در گذر زمان، مصالح و منافع جامعه تغییر می کند و نسخ اجازه می دهد تا پافشاری بر احکام پیشین، مصالح و منافع جامعه را به خطر نیندازد."  

فوزی در ادامه می نویسد: "تغییر و تحول ساختار اجتماعی یک حقیقت تاریخی است و جامعه در طول تاریخ از شکل خانواده به قبیله، از قبیله به شهر و از شهر به دولت تغییر شکل داده است. بسیاری نیز بر این گمان هستند که این تغییر و تحول تا جایی ادامه می یابد که همه دنیا ساختار اجتماعی یکسانی بیابد که همه انسان ها اعضایش باشند. این رشد و پیشرفت، به طور مداوم نیازهای اجتماعی نویی را خلق می کند و تغییراتی در مناسبات میان مردم می آفریند که ایجاب می کند برای تنظیم این مناسبات، قواعد حقوقی تازه ای ایجاد و با قواعد پیشین جایگزین شود. اسلام با اندیشه ها و باورهایی که آورد، تغییرات عمیقی در جامعه عربی ایجاد کرد که مهم ترین این تغییرات از بین بردن دوگانه پرستی و الغاء مناسبات قبیلگی و حاکم کردن مناسبات شهرنشینی بود که البته این تغییر ساختار جامعه از قبیلگی به شهری، بر پایه ایده امت واحده مبتنی بود. هر کسی که علاقه مند به مطالعه و پژوهش درباره شریعت اسلامی است باید شرایط محیطی و عوامل سیاسی، اجتماعی، فکری و اقتصادی که رسالت محمدی را تحت تاثیر قرار می دادند در نظر داشته باشد؛ همان طور که هر کسی که می خواهد علل صدور احکام شرعی را به درستی دریابد ناگزیر است که آن ها را در همان چارچوب تاریخی که صادر شدند ملاحظه کند."

فوزی در سطور بعدی از همین مقدمه طولانی و خواندنی، بحث خودش را به مباحث فقهی و حقوقی زنان و خانواده اختصاص می دهد. افزون بر ارجاعات نسبتا دقیق و پرشمار به منابع حدیثی و فقهی و مواد قانونی کشورهای مختلف، ایده های قابل توجهی نیز در این اثر وجود دارد. فوزی بخش قابل توجهی از فتاوای فقهی در حوزه حقوق زنان را همان قوانین عصر جاهلیت می داند که فقیهان، لباسی اسلامی بر آن ها پوشانده اند.

گزارش و ترجمه: جواد شریفی

https://t.me/social_studies_of_fiqh