ابوالحسن على النقى الهادى(ع) پیشواى دهم شیعیان، بنابر نظر مشهو | طراحی مذهبی و توضیحات علمی
ابوالحسن على النقى الهادى(ع) پیشواى دهم شیعیان، بنابر نظر مشهور در نیمۀ ذیحجه[1] سال 212 هـ.ق در مدینه به دنیا آمد.[2] نام آن حضرت؛ علی، کنیهاش ابوالحسن و داراى القاب زیادى چون هادی،[3] نقى، عالم، فقیه، امین، طیّب،[4] و مؤتَمَن[5] است. مشهورترین القاب آن حضرت، هادی است.[6] آن جناب را ابوالحسن ثالث (سوم) نیز می‌گویند.[7] در منابع تاریخی برای امام هادی(ع)، تنها یک همسر ذکر شده است که برایش نام‌هایی؛ چون حدیث و یا سوسن[8]ذکر کرده‌اند.[9] درباره شمایل و صفات ظاهری امام هادی(ع) تنها به این گزارش دست یافتیم که حضرتشان چهره‌ای گندمگون[10] و تیره[11] داشتند.
پس از شهادت امام جواد(ع) در سال 220هـ.ق فرزندش امام هادى(ع) که هنوز بیش از هشت سال نداشت، به امامت رسید. از آنجا که شیعیان به استثناى معدودى مشکل بلوغ امام دربارۀ امام جواد(ع) را پشت سر گذاشته بودند، در زمینۀ امامت امام هادى(ع) تردید خاصى براى بزرگان آنها به وجود نیامد.[12] در امامت آن جناب، دلائل عام و خاصی وجود دارد؛ مانند: 1. احادیثی که از پیامبر اکرم(ص) نقل شده و در آن اسامی دوازده امام آمده است. 2. در احادیث متعدّدی نیز به صورت خاص به امامت آن حضرت تصریح شده است؛ مانند احادیث زیر: امام جواد(ع) فرمود: «[پس از من] امر امامت به امام على النقى(ع) واگذار خواهد شد، در صورتى که او پسر بچه‌اى است. دوباره فرمود: آرى و کمتر از هفت ساله، چنان که حضرت عیسى بن مریم(ع) نیز چنین بود».[13] همچنین آن حضرت فرمود: «امام بعد از من پسرم على است. دستور او دستور من و سخنش سخن من است. فرمان‌بردارى از او فرمان‌بردارى از من است و امامت پس از او در فرزندش حسن خواهد بود...».[14]
علم و دانش امام هادى(ع) همانند آباء و اجداد گرامی‌اش، علم لدنّی بود؛ یعنی مستقیماً از طریق غیب و همچنین از علوم و معارف قرآن و سنّت رسول الله(ص) و پدران بزرگوارش دریافت می‌نمود. سید محسن امین(ره) تألیفاتی برای امام هادی(ع) بر می‌شمرد: [15] 1. نامه آن حضرت در ردّ معتقدان به جبر و تفویض و اثبات عدل و امر بین الامرین که در تحف العقول آمده است.[16] 2. پاسخ‌هاى آن حضرت به سؤالات یحیى بن اکثم، که آن نیز در تحف العقول نقل شده است.[17] 3. گوشه‌اى از احکام دین، که ابن شهر آشوب در «مناقب» به آن اشاره کرده است.[18]
یکی از آثار ماندگار و ارزشمند امام هادی(ع) زیارت جامعه کبیره است که متقن ترین متن در «امام شناسی» است. زیارت جامعه، دارای مضامین بسیار عالی از زبان امام هادی(ع) است که در پاسخ به خواستۀ یکی از ارادتمندان اهل بیت(ع) صادر شده است. صحت صدور و ارزش سندی این زیارت چنان است که علامه مجلسی(ره) می‌نویسد: «این که سخن دربارۀ زیارت جامعه، اندکی به درازا کشید، (اگرچه حق آن را به جهت پرهیز از طولانی شدن ادا نکردم) بدین خاطر است که این زیارت، صحیح ترین زیارت ها از جهت سند و فراگیرترین آنها نسبت به ائمه(ع) است و در مقایسه با دیگر زیارت‌ها از فصاحت، بلاغت و منزلت بیشتری برخوردار است».[19]
پی نوشت :
[1]. التتمة فی تواریخ الأئمة علیهم السلام، ص 135 [2]. الإرشاد ج 2، ص 297 [3]. دلائل الإمامة، ص 411 [4]. إعلام الورى بأعلام الهدى، ج 2، ص 109. [5]. مناقب آل ابی طالب، ج 4، ص 401 [6]. التتمة فی تواریخ الأئمة علیهم السلام، ص 135. [7]. إعلام الورى بأعلام الهدى، ج 2، ص 109 [8]. الکافی، ج 1، ص 503؛ [9]. موسوعة الإمام الهادی(ع)، ج 1، ص 50 [10]. الفصول المهمة فی معرفة الأئمة(ع)ج 2ص 1064 [11]. دلائل الإمامة، ص 419 [12]. حیات فکرى و سیاسى ائمه، ص 501. [13]. اثبات الوصیّة، ص 228 [14]. کمال الدین و تمام النعمة ج 2، ص 378 [15]. أعیان الشیعة، ج2، ص 39 [16]. تحف العقول ص 458 – 475 [17]. همان، ص 476 – 481. [18]. مناقب آل ابی طالب، ج 4، ص 424 [19]. بحارالأنوار، ج 99، ص 144
