تثلیث غیرممکن؛ مرور یک اصل اقتصاد پولی مقدمه اول: اگر ترازن | اندیشه و حرکت
تثلیث غیرممکن؛ مرور یک اصل اقتصاد پولی
مقدمه اول: اگر ترازنامه ی یک بانک مرکزی را این گونه فرض کنیم:
دارایی ها: 1 اوراق قرضه (B) 2 ذخیره ارزی (F)
بدهی ها: 3 ذخیره بانک های تجاری 4 پول در گردش (3+4= پایه پولی Monetary Base و یا MB)
بنابراین MB=B+F
در شرایط فشار منجر به کاهش بهای پول ملی بانک مرکزی F را می فروشد ارزش F کاهش پیدا می کند پایه پولی کاهش پیدا می کند عرضه پول کاهش پیدا می کند. در شرایط فشار منجر به افزایش بهای پول ملی بانک مرکزی F را می خرد ارزش F افزایش پیدا می کند پایه پولی افزایش پیدا می کند عرضه پول افزایش پیدا می کند.
نکته: دخالت استریلیزه شده: اگر بانک مرکزی بخواهد میزان عرضه پول را ثابت نگه دارد، آنگاه وقتی F را می خرد B را می فروشد، و یا وقتی F را می فروشد B را می خرد؛ که این عملیات به دخالت استریلیزه شده بانک مرکزی معروف است.
مقدمه دوم: رژیم نرخ ثابت و شناور ارز به طور کلی، یک بانک مرکزی یکی از این دو رژیم را باید انتخاب کند که هر کدام عواقب خود را به شرح ذیل خواهد داشت:
1. در رژیم نرخ ثابت ارز؛ هدف بانک مرکزی ثابت نگه داشتن نرخ ارز است که در نتیجه میزان عرضه پول و نرخ بهره متعاقبا تعیین می شود. در این شرایط سیاست پولی بانک مرکزی؛ غیر مستقل است.
ایرادات رژیم نرخ ثابت ارز: سخت بودن انطباق نرخ ارز با شرایط عدم تعادل و شوک های ارزی، آسیب پذیری در برابر حملات سفته جویانه، بی اثری سیاست های پولی، بالا بردن نرخ بهره و احتمالا ایجاد رکود برای دفاع از بهای ارز ملی فواید رژیم نرخ ثابت ارز: تسهیل تجارت و سرمایه گذاری، اعتبار برای مبارزه با تورم و اصلاح اقتصادی
2. در رژیم نرخ شناور ارز؛ هدف بانک مرکزی تعیین میزان عرضه پول و یا نرخ بهره است که در نتیجه نرخ ارز تعیین می شود. در این شرایط سیاست پولی بانک مرکزی؛ مستقل است.
ایرادات رژیم نرخ شناور ارز: انطباق نرخ ارز با شرایط عدم تعادل و شوک های ارزی، آسیب پذیری کمتر در برابر حملات سفته جویانه، اثربخشی سیاست های پولی، عدم نیاز به بالا بردن نرخ بهره و ایجاد رکود برای دفاع از بهای ارز ملی فواید رژیم نرخ شناور ارز: مشکل بودن تجارت و سرمایه گذاری به دلیل عدم اطمینان به آینده، سخت تر بودن امکان کنترل و یا کاهش تورم
تثلیث غیرممکن یا Trilemma
بنابراین؛ یک بانک مرکزی نمی تواند به طور همزمان به هر سه هدف زیر دسترسی پیدا کند: گردش آزاد سرمایه با سایر بازارها (Free Capital Flow) رژیم نرخ ارز ثابت ( Fixed Exchange Rate Regime) سیاست پولی مستقل (Independent/Sovereign Monetary Policy)
بلکه در یک زمان می تواند تنها به دو هدف رسیده و یک هدف را باید فدا کند!
به عنوان مثال، همانگونه که در تصویر زیر می بینید؛ اگر بانک مرکزی:
گزینه a را انتخاب کند، به اهداف گردش آزاد سرمایه و نرخ ارز ثابت رسیده، اما استقلال سیاست پولی خود را از دست می دهد! اگر b را انتخاب کند، یعنی در صدد است استقلال سیاست پولی و گردش آزاد سرمایه با بازارهای جهانی را حفظ کرده و دیگر نظام نرخ ارز ثابت را نمی تواند داشته باشد. و اگر c را انتخاب کند، یعنی در صدد است که استقلال سیاست پولی و تثبیت نرخ ارز را برای خود حفظ کرده و دیگر گردش آزاد سرمایه با سایر بازارها را نمی تواند داشته باشد!
