پنجاه و یک سال دست به مهره در بی‌وزنی! ۹ ژوئن ۱۹۷۰ (۱۹ خرداد | VostokAero
پنجاه و یک سال دست به مهره در بی‌وزنی!
۹ ژوئن ۱۹۷۰ (۱۹ خرداد ۱۳۴۹) یکی از عجیب‌ترین بازی‌‌های شطرنج دنیا برگزار شد. مسابقه مذکور بین فضانوردان در حال پرواز در فضا و نفرات موظف مستقر در مرکز هدایت پروازها به نمایندگی از زمین و با عنوان رقابت «فضا-زمین» برگزار شد. اعضای تیم «فضا» (کاسموس) شامل فضانوردان سوار بر فضاپیمای «سایوز-۹»، آندری نیکالایِف و ویتالی سِواستیانوف بود و تیم «زمین» (زِملیا) از ژنرال نیکالای کامانین (مدیر آموزش فضانوردان شوروی) و خلبان-فضانورد ویکتور گارباتکو تشکیل شده بود.
تیم «کاسموس» با مهره‌های سفید بازی را شروع کرد و اقدام به حمله کرد، در پاسخ تیم «زِملیا» با مهره‌های مشکی دفاع کرد. تبادل حرکت‌ها در هنگام عبور «سایوز-۹» از فراز قلمرو اتحاد شوروی و ناحیه آشکارپذیری رادیویی* (آنتن‌دهی) انجام می‌شد که در آن امکان تبادل رادیویی فضاپیما و مرکز زمینی وجود داشت. ظرف ۲۰ دقیقه عبور فضاپیما از ناحیه مذکور به شکل میانگین ۷ حرکت انجام می‌شد. در مجموع در هنگام این بازی «سایوز-۹» چهار گردش به دور زمین انجام داد و کل زمان بازی به ۶ ساعت رسید. بازی با نتیجه مساوی به پایان رسید.
صفحه شطرنج و مجموعه مهره‌ها به شکل ویژه‌ای برای ماموریت فضایی طراحی شده بودند (بند شدن مهره‌ها بر روی صفحه شطرنج یکی از چالش‌های بی‌وزنی در فضاست): برای حفظ موقعیت مهره‌ها در صفحه شطرنج، نظام ساده‌ای از شیارها و مسیرهای حرکت ابداع شده بود که مهره‌ها را بر صفحه ثابت می‌کرد. دلیل توسل به راه حل مذکور و عدم (اتخاذ راه حل متعارف و آشنای) استفاده از آهنربا در کف مهره‌ها و صفحه بازی آهنی، بیم مهندسان از تاثیر ناخواسته آن بر سامانه‌های الکترونیکی بسیار حساس فضاپیما بود.
پس از این مسابقه هر چهار عضو رقابت «فضا-زمین»** به عضویت افتخاری «باشگاه مرکزی شطرنج اتحاد شوروی»*۳ درآمدند و صفحه ویژه شطرنج فضایی و مهره‌های آن برای نگهداری و نمایش عمومی به موزه شطرنج باشگاه مرکزی شطرنج منتقل شد (واقع در بلوار گوگل شهر مسکو).
سال گذشته به مناسبت پنجاهمین سالگرد آن بازی تاریخی، مسابقه شطرنجی بین فضانورد آناتولی ایوانیشین از ایستگاه بین‌المللی و استادبزرگ شطرنج روسیه سرگئی کاریاکین برگزار شد که خبرگزاری تاس شمار بازدیدکنندگان پخش زنده آن را بالغ بر ۸۰۰هزار نفر اعلام کرد. ترجمه: محمدحسین بختیاری ____________________ * зона радиовидимости ** «Космос — Земля» ۳* Центральный шахматный клуб СССР @vostokaero
