خودتحریمی آبی ایران؛ سازه های خاکی ایران مانعی برای ورود آب فر | WaterDiplomacy
خودتحریمی آبی ایران؛ سازه های خاکی ایران مانعی برای ورود آب فراه رود به کشور @WaterDiplomcy
در این گزارش سیاستی به این موضوع پرداخته می شود که «ایران چطور با احداث سازه های خاکی مانع ورود حجم عظیمی از آب فراه رود در حوضه آبریز هیرمند به داخل کشور شده است»؟
به این تصاویر خوب نگاه کنید.این تصویرماهواره‌ای انتهای حوضه آبریز هیرمند(مشترک بین ایران و افغانستان) است.
رودخانه هیرمند به‌عنوان منبع اصلی تأمین آب تالاب‌های بین‌المللی هامون و حوضه سیستان از رشته کوه‌های بابا افغانستان سرچشمه گرفته و پس از عبور از افغانستان و تشکیل مرز مشترک دو کشور ایران و افغانستان وارد تالاب‌های بین‌المللی هامون می‌شود (شکل 1).
تالاب‌های بین‌المللی هامون از سه تالاب 1- هامون پوزک (تقریباً واقع در افغانستان) 2- هامون سابوری/صابری (مشترک بین دو کشور ایران و افغانستان) و 3- هامون هیرمند (واقع در ایران) تشکیل شده است.
سیستم طبیعی این سه تالاب به این شکل است که به ترتیب آب پس از ورود به هامون پوزک و تغذیه آن، به سمت تالاب سابوری جریان پیدا می‌کند و پس از تکمیل آبگیری این تالاب، آب از هامون سابوری وارد دریاچه هامون هیرمند در ایران می‌شود.
به جز رودخانه هیرمند، رودخانه‌های خاش‌رود، هاروت‌رود، فراه‌رود، شور رود، حسین‌آباد و نهبندان، سایر رودخانه‌های تأمین‌کنندۀ منابع آبی و نیاز زیست محیطیِ تالاب‌های بین‌المللی هامون هستند که در این بین، رودخانه فراه‌رود، پس از رودخانه هیرمند، دومین سرشاخه مهم و پرآب حوضه آبریز هیرمند است که آب آن به سوی تالاب سابوری (مشترک بین دو کشور ایران و افغانستان) جریان دارد.
در سال‌های گذشته، دولت‌مردان ایران با توجیه جلوگیری از قاچاق سوخت در امتداد مرز مشترک دو کشور (خط قرمز رنگ در تصویر شماره 2)، اقدام به ایجاد یک خاکریز بزرگ (خطوط آبی تیره رنگ در تصویر شماره 2) در داخل تالاب هامون سابوری کرده‌اند.
این خاکریزهای دست‌ساز که به‌منظور مقابله با ناامنی و مبارزه با قاچاق ایجاد شده‌اند، درست روی خط مرزی و در وسط تالاب هامون سابوری احداث شده‌اند. همان طور که در تصویر شماره 2 کاملاً مشهود است این سازه‌های احداث شده توسط ایران، مانع بسیار جدی برای ورود آب از افغانستان به ایران است.
در سال‌های گذشته به‌ویژه در مواقع سیلابی به کرات آب وارد هامون سابوری شده و با برخورد به خاکریز ساخت ایران، به داخل خاک افغانستان برمی‌گشت و مانع رسیدن آب به داخل ایران و همچنین تالاب هامون هیرمند می‌شد. به بیان ساده، ایران با احداث خاکریزهایی که خودش ایجاد کرده است مانع اصلی رسیدن آب فراه‌رود به تالاب‌های سابوری و هیرمند واقع در ایران می‌شود.
مقایسه حجم و میزان آب برگشت‌خورده در پشت خط مرزی و خاکریزها، با میزان آب ذخیره شده در چاه‌نیمه‌ها (مخازن طبیعی نگهداری آب شرب و کشاورزی منطقه سیستان) به خوبی گواه این مطلب است که به‌دلیل احداث خاکریز توسط ایران، چه میزان از حجم آب قابل استفاده و بهره‌برداری ورودی از افغانستان وارد کشور نشده و به افغانستان بر می‌گردد.
در صورت آبگیری کامل هامون سابوری و هیرمند در ایران و با توجه به شرایط طبیعی منطقه، کانون‌های گردوغبار در منطقه سیستان کاهش می‌یابند و به سرعت شاهد رشد نیزارهای طبیعی در تالاب خواهیم بود که این نیزارها همزمان می‌توانند برای خوراک دام اهالی سیستان مورد استفاده قرار گیرد.
استفاده ازاین نیزارها برای مشاغل و معیشت‌های موازی در منطقه نیزبسیار مهم هستند. ازطرفی این نیزارها، خود یک عامل کاهش تبخیر آب و درنتیجه ماندگاری معیشتی و اقتصادی و همچنین کاهش گردوغبار خواهندبود.
از سوی دیگر، با تکمیل و بهره‌برداری از سد #کمال_خان، دولت افغانستان اقدام به انحراف و تغییر مسیر طبیعی و قانونی رودخانه #هیرمند (فلش قرمز رنگ در تصویر شماره 1) به سمت بیابان‌های گودزره (فلش مشکی رنگ در تصویر شماره1) کرده است که این اقدام، هم از نظر حقوقی و هم از نظر عرفی و بین‌المللی نقض صریح اصول و قواعد عرفی بین‌المللی است .البته این انحراف آب به #گودزره-همانطور که در شکل یک مشهود است- متفاوت از عدم امکان ورود آب به ایران از طرف هامون سابوری است که بایدمجزا پیگیری و مطالبه شود.
درحال حاضر بزرگترین دغدغه ودر عین حال خطرآفرین در منطقه سیستان، مسأله گردوغبار، آب و معیشت است که سبب مهاجرت گسترده مردم محلی شده که امنیت مرزهای شرقی را برای ایران به ارمغان می‌آورند و اگر به فوریت به آن رسیدگی نشود می‌تواند زیان غیرقابل برگشتی را برای امنیت کشور به دنبال داشته باشد.
بدون شک، راهکارهای متعددی وجود دارند که بتوان همزمان با تأمین امنیت منطقه، بدون احداث موانع جدی، مانع رسیدن جریان طبیعی و حقوقی آب از حوضه هیرمند به داخل ایران نشد.
