تأملاتی درباره قُدسی شدن جایگاه مرجعیت در شیعه (قسمت اول) | مهدی مسائلی، مطالعات و یادداشت
تأملاتی درباره قُدسی شدن جایگاه مرجعیت در شیعه
(قسمت اول)
مهدی مسائلی
مرجعیت تقلید در شیعه مقامی علمی است ولی در نگاه بعضی از شیعیان مرجعیت مقامی قُدسی و معنوی تلقی می‌شود. در نگاهِ قُدسی به مرجع تقلید، او برترین فرد از جهت کمالات معنوی بعد از ائمه(ع) است، و سایر مردم جایگاه معنوی فروتری نسبت به او دارند.
دراین‌باره نکاتی به ذهن بنده می‌رسند که شاید مرتب و منظم نباشند، ولی بی‌ارتباط با هم نیستند:
1. نگاهِ قدسی به مرجعیت موجب می‌شود سخن او در هر علم و فنی، با برداشت تعبدیِ مقلّدان همراه شود و نظراتِ مخالف او، باطل و خلاف شریعت تلقی شوند. به دیگر سخن، فقیه با کسب تخصص در علم فقه و کسب عنوان مرجعیت، در همه‌ی علوم و فنون ممتاز می‌شود؛ تمامی رشته‌ها و تخصص‌های دیگر دینی همچون اخلاق، اعتقادات، تاریخ، تفسیر و... به چنگ او می‌افتد و نظرش بر متخصصین همه‌ی این علوم برتری می‌یابد.
بر این اساس تخصص در فقه همراه با کسب عنوان مرجع تقلید و بدون این عنوان، یک دنیا با هم توفیر دارند.
2. فتوا و استدلال‌های مرجع تقلید امری نافهمیدی و غیرقابل وصول برای دیگران نیست. یعنی عالمان غیرمتخصص و حتی در مواردی مردم عادی نیز می‌توانند به صحت یا نادرستی استدلال‌های مرجع تقلید درباره یک فتوا دست یابند.
پس تفاوت مرجعِ تقلیدِ متخصص در فقه با عالمانِ غیرمتخصص چیست؟!
مرجع مجتهد توانایی ارائه مبتکرانه استدلال‌های فقهی، جمع‌بندی میان آنها و ارائه حکم شرعی را دارد، ولی عالم غیرمتخصص اگرچه توانایی فهم این استدلال‌ها و قضاوت درباره آنها را دارد، ولی خود نمی‌تواند به صورت ابتکاری این استدلال‌ها را ارائه کند.
به هر حال مرجعیت عنوانی نیست که افراد با دستیابی به آن، هرحکمی را بدون استدلال قانع‌کننده بیان کنند، گویی که سخن آنها از کنگره عرش الهی فرود آمده است.
از این جهت است که بعضی فقهای گذشته در برابر سؤالات مردم عادی نیز حکم شرعی را با تمام جزئیات استدلالی بیان می‌کردند.
3. فتوای فقیه از آنجا که از جایگاهی علمی صادر می‌شود، می‌تواند توسط هر کسی مورد رد و مناقشه واقع شود. بر این اساس اگر سخن منتقدان غیرعلمی و بی‌پایه باشد، به کلام علمی و مستحکم مرجع تقلید لطمه‌ای وارد نمی‌کند و خطری برای جایگاه مرجع تقلید و جامعه شیعه ندارد؛ و اگر جنبه‌های حقی در کلام آنها باشد، فرصتی است تا مراجع تبیین بهتری برای جامعه شیعه داشته باشند.
ولی در نگاه قدسی به مرجع تقلید هرگونه اشکال و انتقاد به مرجع تقلید نوعی توهین و بی‌احترامی به حساب می‌آید، زیرا اعتقاد معنوی مردم را تضعیف می‌کند و تقابلی با مقدسات آنهاست.
.............
@azadpajooh
