چین در واقع تنها کشوری بود در جهان که صدها سال، نه تحت حکمروای | نشر نی

چین در واقع تنها کشوری بود در جهان که صدها سال، نه تحت حکمروایی اشراف بود، نه نظامیان و نه حتی روحانیان، بلکه حکمرانان آن فضلا بودند. مهم نبود که شما اهل کجایید، ثروتمند یا فقیر، تنها اگر در امتحانات‌تان، نمرات عالی کسب می‌کردید، می‌توانستید مقامی را احراز کنید. بالاترین مقام به کسی تعلق می‌گرفت که بالاترین رتبه را به دست می‌آورد. ولی امتحانات به هیچ وجه ساده و آسان نبود. باید می‌توانستید هزاران حرف را بنویسید و حتماً می‌توانید تصور کنید که چه کار دشواری می‌تواند باشد. افزون بر آن، باید شمار زیادی از کتاب‌های قدیمی را می‌شناختید و همه‌ی احکام و آموزه‌های کنفوسیوس و دیگر قدیسان باستانی را از حفظ می‌دانستید.
بنابراین کتاب سوزاندن شی هوئانگ‌ـ‌تی، نخستین امپراتور تمامی سرزمین چین، کاری یکسر بیهوده بود، و اگر کسی فکر کند کار او نتیجه‌ای داشته، اشتباه محض است. اندیشه‌ی کاملاً نادرستی است که بکوشیم انسان‌ها را از دانستن تاریخ‌شان باز بداریم. اگر بخواهید هر کار جدیدی انجام بدهید، لازم است که ابتدا با اطمینان بدانید که دیگران در گذشته چه کوشش‌هایی به عمل آورده‌اند.

از کتاب «تاریخ جهان»
ارنست گامبریچ
ترجمه‌ی علی رامین