ادبی بزکلر(ادبی آرایه لر) نه دیر ؟ ادبی یازیدا، بیرسیرا ابزار | علی جباری(علی معللیم)
ادبی بزکلر(ادبی آرایه لر) نه دیر ؟
ادبی یازیدا، بیرسیرا ابزارلاردیلار کی شعری بزه ییرلر
1- شعریده وزن، موسیقی نه دیر ؟
وزن ،یعنی قالیبلی شعرلرده مصراعلاردا هیجا سایلاری، آخیجی عروضو، عینی شکیلده دوز اولا گؤزل موسیقیسی اولا
حیدربابادا بولارین اوچوده وار
سربست شعیرلرده، اوخونوشدا آهنک هارمونی اولا
2- قافییه نه دیر ؟
مصراعلارین سونوندا بیرینه اوخشار ایکی کلمه‌یه قافییه دئییلیر.
اؤرنک
چای، آی
سن یاریمین قاصیدی‌سن
ایلش سنه چای دئمیشم
هر کیم سنه اولدوز دئیه
اؤزوم سنه آی دئمیشم
3- ردیف نه دیر ؟
قافیه دن سونرا تکرار اولان کلمه لر ردیف دئییلیر اودا گلسین
بودا گلسین
گلسین ردیف دیر
4- مصرع، یا دوزج نه دیر ؟
حیدر بابا گون دالینی داغلاسین
بیر مصرع دیر
هرجمله نین مستقل موسیقیسی اولا اونا بیر مصراع دئییلیر
5- بیت، بند نه دیر ؟
تورک ادبیاتیندا، بایاتی ،گرایلی ، قوشما ، دیواندا دؤرد یا بئش یا جیغالیدا سگگیز مصراعیا بیر بند دئییلیر
غزلده ایکی مصراعیا بیت دئییلیر
6- قطعه نه دیر ؟
شعیر بیر پارا سؤزلرین جمعی‌دیر کی شاعیر، سؤزلرینی باشلاییب و قورتارانا قدر شامیل اولار.
گاهدان سؤز آز اولار، گاهدان چوخ.
7- بیت یا بند تخلص نه دیر ؟
شعریده بند، یا بیتی کی اوندا شاعیر اؤز آدینی گتیرمکله ایستر شعرینه امضا آتا یازدیغی سؤزلری کیمسه اؤزونه چیخماسین.
اؤرنک
حیدربابا، سنین گونلوْن شاد اولسون
دوْنیا وارکن، آغزین دولو داد اولسون
سندن گئچن تانیش اولسون، یاد اولسون
دئینه منیم شاعر اوغلوم شهریار
بیر عمردور غم اوستونه غم قالار
8- آداشما ،یا، جیناس نه دیر ؟
قافیه‌لر ایکی یا اوچ مصراعدا عینی شکیلده تکرارلانسالار آنجاق باشقا معنالار وئرسه‌لر، اونلارا جیناس دئییلیر
گاهدان دئییم طرزی عینا اولسادا، یازیلیش طرزی فرق ائده بیلر.
بو نوع جیناس تک قافییه ده اولور
اؤرنک
خییودان آنامدبر موغاندان آتام
اتکینده دوغلومدوم کی بوی آتام
تبریزده یم سانما من سنی آتام
علی حالی سنسیز زارلی ساوالان
علی جباری
بو نوعدا تام جیناس دیر
مصراعنین اوچوده جیناس دیر
یاری آغ‌لی باده گؤردوم
یاری آغ لیباده گؤردوم
یاری عاغلی باده گؤردوم
گول‌گز ایندی، گول‌گز ایندی.
عباس توفارقانلی
9- ایتیفاق تخلصی نه دیر ؟
بیر ادبی بزک دیرکی
شاعیر اؤز آدین یا تخلصون مهارتله گتیرر، بیر جور ایهامدا یارادیلار، بو نوع تخلصی گتیرمگه ایتیفاق تخلصی دئییلر.
من تک دؤیوشنلر چوخدور
بیرلیک علی نییه یوخدور
سیزغین گؤروب یولو سوغدو
دؤنمه لیک سئله داغلار
علی جباری
بوردا علی اوخونوشدا، الی آلینیر
یعنی بیرلیک الی
10- کنایه ،یا، آتماجا نه دیر ؟
کنایه بیرجمله، یا بیر عبارت‌دیر شبه جمله کیمیدیرکی، اوزده، بیرجور دئییلیب، یازیلار، آما دالدا باشقا آنلامی اولار. بونا آتماجا یا آتماجالی سؤز دئییلیر.
اؤرنک
آغزین سوت اییسی وئریر
یانی
سن هله اوشاقسان
11- پارادوکس یا تضاد نه دیر ؟
تضاد ایکی مخالف آنلاملی سوزجویو بیر بیت ده گتیرمک دیر،
اؤرنک
گئجه گوندوز یار هجرینده آغلارام،
گئجه گوندوز بوردا تضاددیر
یا
یوخسول، شاه،
قارانلیق، ایشیق
پارادوکس فرقلیدیر
پارادوکسدا ایکی قارشی سؤزو آنجاق اولمایان سؤزو گتیرمک.
اؤرنک
بیرازدان باشلانار سویوق بیرساواش
کولک‌لر دوندورار یوللاریمیزی
قاسیرغالار بیزه آتش آچسا دا
گلسنه آچمایاق قوللاریمیزی.
سیرداش
قاسیرغا، آتش
پارادوکس دیر
12- تشخیص یا جان وئرمه نه دیر ؟
بیر جانسیز اشیایا، بیر اینسانین اؤزللیک‌لریندن، خوصوصیاتلاریندان نسبت وئرنده ، اونا تشخیص دئییلیر
اؤرنک
داغا، حیدربابا دئییلیر بو تشخیص اولور
یا،
یاواشجا قلمین قولاغینا اییلیب دئدیم کی
بیر داها اونون آدینی یازسان، سنی ده قیرارام.
جمال-ثریا
13- تلمیح, یا یاداسالما نه دیر ؟
بیر معروف داستانا، یا شخصیته، یا آیه ، یا روایته اشاره ائتمکدیر، یا تاریخی اولایی یادا سالماغا دئییلیر
گؤزلرین هیتلرین اوردوسودور، اوره‌ییم‌سه ساوونماسیز لهستان...
14- حسن تعلیل ، یوزماق نه دیر ؟
حسن تعلیل یعنی بیر طبیعی اتفاقی بیر غیرطبیعی خوشا گلیم علت له توصیف ائتمک.
آغزیندان داملاییب‌دیر
بیر داملا پتک‌لره
نَفَسین توخونوبدور
سانکی کپنک‌لره.
سیــرداش
بالین شیرینلیگی ، کپنک‌لرین سرخوش‌لار کیمی اوچوشماسی
یا
خوروز بانلایاندا دئییر غفلت یوخوسوندان اویانین
15- تشبیه یا بنزتمه نه دیر ؟
تشبیه بیر کسی، یا بیر زادی باشقا بیر کسه، یا بیر زادا بنزتمک
اؤرنک
اۆزۆن گۆل کیمی دیر
تشبیه بئله بؤلونور
اوزون ، مشبه = اوخشادیلان
گول ، مشبه به= اوخشادیلانا
کیمی , ادات = تای اولماقلارینی
دیر , وجه = اورتاق یئرلری
16- تشبیه بلیغ نه دیر ؟
تشبیه دن، ادات تشبیه، وجه شبه ،حذف اولونار، اونا تشبیه بلیغ دئیَیلیر
ساقی بو نباتی نییه دنگ اولدو یئنه؟
نه ائتدین اونا بویله شیر جنگ اولدو یئنه؟
نباتی
شیر، جنک تشیبه بلیغ دیر
وج ، ادات سیلینیر
