- شرمنده‌ام، نسل ما گند زد! «داریوش شایگان»، فیلسوف ایرانی ( | اندیشه
- شرمنده‌ام، نسل ما گند زد!
«داریوش شایگان»، فیلسوف ایرانی (درگذشتهٔ فروردین‌ماه سال ۱۳۹۷)، طی واپسین سال‌های عمر خود، گفت‌وگویی با نشریهٔ اندیشهٔ پویا داشت. فرازهایی از سخنان او با این نشریهٔ را باهم مرور می‌کنیم:
• متفكران نسل شما نگاه ترديدآميزى نسبت به مدرنيته داشتند. دربارهٔ چرايى اين نگاه توضيح می‌دهيد.
•• بله همين‌طور است. صحبت شما دربارهٔ نسل ما درست است، «غرب‌زدگى» جلال آل‌احمد بسيار بد است و راه‌حل او به بن‌بست ختم می‌شود. در كتاب «آسيا دربرابر غرب» و نيز «تاريك‌انديشى جديد» به اين مسئله پرداخته‌ام.
ما گريزى از مدرنيته نداريم، ما بايد از رهگذر مدرنيتهٔ غربى، سنت شرقى را بكاويم. نمى‌توان با خودِ سنت، خودش را نقد كرد. «هانرى كربن» كارى را انجام داد كه خودِ «آشتيانى» به عنوان يك محقق مسلمان نمى‌توانست انجام دهد.
• به زعم شما دليل اين توقف ما در پیشرفت و توسعه چيست؟ حملهٔ مغول؟ استعمار؟ استبداد؟ انحطاط تفكر؟
•• ايران در دهه‌هاى چهل و پنجاه داشت جهش مى‌كرد. ما از آسياى جنوب شرقى آن موقع هم جلوتر بوديم، ولى بعد انقلاب ۵۷، آن‌ها پيش افتادند و موفق‌تر شدند.
علت عدم موفقيت ما بنظرم اين است كه ما شتاب تغييرات را تحمل نكرديم. حالا چرا؟ نمى‌دانم. همچنين ما روشنفكران آن دوره هم پرت بوديم و تحليل درستى از جايگاه خود در جامعه و جامعهٔ خود در جهان نداشتيم.
ما بايد خودمان را با همتايان‌مان در سطح منطقه مقايسه مى‌كرديم نه با انگليسى‌ها و فرانسوى‌ها. مى‌توانم اين را به‌عنوان يك اعتراف بگويم كه ما روشنفكران جايگاه خود را ندانستيم و جامعه را هم خراب كرديم. يكى ديگر از آسيب‌هاى جامعهٔ ما در آن هنگام چپ‌زدگى شديدی بود كه با اتفاقات بيست‌وهشتم مرداد [سال ۳۲] هم تشديد شد.
من اگر چه چپ‌زده نبودم و حتی ضدبلشويك به حساب می‌آمدم، اما اين فهم را نه به‌واسطهٔ شعور خودم كه به‌خاطر وضعيت، پايگاه و جايگاه خانوادگى‌ام به دست آورده بودم.
البته بسيارى از روشنفكران اروپايى هم چپ بودند، منتها در آنجا تعادل برقرار بود. «رمون آرونى» بود در مقابل «سارتر» ولى اين جا «رمون آرونى» نبود، روشنفکری جلوی چپ‌ها نبود. ما با اسطوره‌ها زندگى مى‌كنيم و اين بسيار بد است و يكى از نتايج چپ‌زدگى است. به هيچ‌چيزی نبايد اسطوره‌اى نگاه كرد.
• روشنفكران نسل شما چقدر از روش علمى براى تحليل جامعه استفاده مى‌كردند؟
•• در حد صفر! نسل كنونى جوانان ايران شعورشان از نسل ما بسيار بيشتر است، زيرا در دنياى ديگرى زندگى مى‌كنند. مخصوصاً زنان ايرانى بسيار جهش كرده‌اند. بايد اعتراف كنم، شرمنده‌ام كه نسل ما گند زد!
انديشهٔ پويا، شمارهٔ ٣٦ ــــــــــــ
•• اگر دوستانی مشتاق خواندن دارید، لطفاً شناسهٔ کانال را در اختیارشان قرار دهید: @andiiishe
