گوشی‌های هوشمند؛ دیسپوزیتیف زمانه‌ی ما گفتگو با صالح نجفی در | ماهنامه مديريت ارتباطات
گوشی‌های هوشمند؛ دیسپوزیتیف زمانه‌ی ما گفتگو با صالح نجفی درباره اضطراب خبر
سبا حیدرخانی
«واسطه» یا «رسانه»ای که «خبر»ها را در دسترس افراد قرار می‌دهد نه فقط در سرعت یا نحوۀ گزارش خبرها بلکه در فرایند شکل‌گیری و تنظیم آنها مؤثر است، چندان‌که می‌توان گفت آن واسطه یا رسانه است که کمّ و کیفِ خبرها را تعیین می‌کند. شاید راه‌گشاترین مفهوم در این زمینه مقولۀ «دیسپوزیتیف» با معنای «دستگاه» میشل فوکو باشد؛ یکی از انقلابی‌ترین مفهوم‌هایی که برای مطالعۀ ایدئولوژی‌ها و نظام‌های فکری صورت‌بندی شد.
شبکه‌های اجتماعی و گوشی‌های هوشمند در حقیقت «دیسپوزیتیف» زمانۀ مایند. مسئله این است که این شبکه‌ها و گوشی‌ها تقریباً تمام شئون زندگی ما را تعیین می‌کنند. درست‌تر بگوییم «شکل» زندگی ما را این مجموعه تعیین می‌کند و این یعنی آنچه به «خبرها» فُرم می‌بخشد و آنچه نحوۀ دریافت خبرها را سامان می‌دهد این «دستگاه» نوظهور است. و طرفه اینکه، این دستگاه نوعی «برابری دروغین» هم ایجاد می‌کند. در واقع فرم‌های ادراک و تجربۀ واقعیت به وسیلۀ این «دستگاه» تعیین می‌شود.
روانکاوی مدرن به ما آموخته است که اضطراب واقعی ناشی از نرسیدن به ابژۀ میل نیست. آنچه ما را مضطرب می‌کند نزدیک شدن به ابژۀ میل است: ترس ازینکه به مطلوبِ میل خویش برسیم اما میل‌مان را به آن از دست بدهیم. با ظهور رسانه‌های جدید ابژه‌های میل مدام در حال تکثیرشدن است و نفسِ نزدیکی و در دسترس بودن ابژۀ میل در این فضا به اضطراب دامن می‌زند.
محتوای خبر نیست که اضطراب می‌زاید، فُرم ارائه و کمیت ان است که اضطراب می‌آورد و باز مسئله به ساز و کار میل آدمی در نظام سرمایه‌داری متأخر برمی‌گردد.
متن بالا برش‌هایی از گفتگوی «صالح نجفی» پژوهشگر، نویسنده و مترجم آثار فلسفی است که در شماره ۱۴۶ ماهنامه مدیریت ارتباطات و در پرونده‌ای با موضوع «خبر بد» منتشر شده است. این شماره را از اینجا تهیه کنید.
