چرا شکاف دولت ـ ملت بيشتر مي شود؟ محمدرضا یوسفی به نظر م | اكونوميست فارسی

چرا شکاف دولت ـ ملت بيشتر مي شود؟

محمدرضا یوسفی

به نظر مي رسد سطح اعتماد اجتماعي در كشور ما در سطح بسيار نازل بوده، شكاف دولت ـ ملت در حال گسترش است. در اين يادداشت از چهار زاويه به دلايل اين رخداد پرداخته مي شود.

از مقامات مي شنويم كه گرچه مشكلاتي نيز وجود دارد اما ايران در حال پيشرفت است. آنان معمولا براي اثبات ادعاي خود و موفقيت دولت به معيارها و شاخص هايي مانند تحرک و سفرهای متعدد، ميزان ساعات زياد حضور در محل كار، ساده زیستی برخي مقامات، راه اندازی برخی کارخانجات، ایجاد نمایشگاه های توانمندی، تعداد مقالات ISI، قرار گرفتن مواردي نظیر نانو و زیست فناوری در رده کشورهای برتر دنیا، پیشرفت در عرصه سلامت، هوافضا، هسته ای، دفاعی، زیرساخت ها، مراکز بهداشتی و درمانی، پالایشگاه ها استناد مي كنند. اين در حالي است كه مردم اثري از شاخص هاي يادشده در زندگي خود نه تنها احساس نمي كنند، بلكه با معيارهايي مانند تورم، نرخ ارز، بيكاري، آسيب هاي اجتماعي و ... احساس بدتر شدن اوضاع را دارند. متخصصان نيز مشكلات زيادي مانند بحران آب، خشکسالی، صندوق های بازنشستگی، ناترازی بانکها، رشد نقدینگی، تورم، بودجه، فساد سيستماتيك و.... را ذكر كرده كه برخي از آنان به مراحل بحراني رسيده اند. اين معضلات به تحلیل علمی نیاز دارند تا بتوان برای حل آنها اندیشه کرد. آنان توقع دارند تا مسئولان، تحلیلی علمي، شفاف و رسمي از این موضوعات داشته و يا از ظرفيت علمي كشور در اين راستا استفاده شود.

مردم وقتي مي شنوند كه در اواخر اسفند سال 1400، دستور رفع فقر مطلق تا پایان سال داده مي شود و یا وعده قطعي آقاي رئيسي را مي شنوند كه آینده را برای اقتصاد، سفرۀ مردم و معیشت بسیار روشن می بینم.از خود مي پرسند بر اساس كدام عملكرد و چه شاخص هايي چنين ادعاي قاطعي شده است. معیارهای ارزیابی عملكرد، کارآمدی است. زمانی دنگ شیائو پينگ گفته بود مهم نیست که گربه سفید باشد یا سیاه، مهم این است که موش بگبرد. بنابراین از نظر مردم، کارایی حاکمیت در ایجاد رفاه، امنیت، تضمین حقوق مردم اهمیت دارد و براي ارزيابي وضعيت اين متغيرها، شاخص هاي علمي وجود دارد.

در حوزه روابط بين الملل، روابط معدود به تعدادي از كشورها شده است و موازنه مثبتي ديده نمي شود. مقامات اين امر را به استكبار جهاني و فشار امريكا به ديگر كشورها در جهت كاهش روابط با ايران بيان مي كنند. اين تلقي به نحوي ساده نگري به روابط بين الملل بوده، از ديپلماسي منفعل كشور حكايت مي كند. آنان اين انزوا را محصول استكبار ستيزي دانسته و مايه افتخار و در راستاي منافع ملي مي دانند. اين در حالي است كه تمامي كشورهاي جهان تاثير قدرت امريكا بر نظم جهاني را مي دانند و با همين فرض، چگونگي تامين منافع ملي خويش، پيگيري آرمانها، رفاه و امنيت ملي خويش را تعريف مي كنند. يك نمونه بارز آن چين است كه با وجود تخاصم ديرينه و رقابت تنگاتنگ، با امريكا تعامل همراه با رقابت داشته و با همين سياست توانست از يكي از فقيرترين كشورهاي دنيا به قدرت دوم اقتصادي جهان تبديل شود. روابط تجاري گسترده چين موجب شده است تا هيچ كشوري نتواند چين را تحريم كند. اما ايران با سهم 24 صدم درصد به راحتي تحريم مي شود و جهان احساس زيان نمي كند.

به نظر می رسد نه تنها معیارهای سنجش متفاوت است بلکه حتی مفاهیم نیز در نزد حاکمیت و مردم با یکدیگر تفاوت می کنند. یکی از آنان مفهوم پیشرفت است. آقاي رئيسي، پیشرفت هاي به دست آمده در دولت سیزدهم را از علل اعتراضات اخیر بیان كرده كه دشمن براي متوقف كردن قطار پيشرفت طراحي كرد. اما برای مردمی که نرخ تورم 46.5 درصد، رشد بیش از 92 درصدي نرخ ارز ، بالا بودن نرخ بيكاري، رشد پايين اقتصادی و انزواي بين المللي را تجربه مي كنند، دركي از اين پيشرفت وجود ندارد. از منظر كارشناسان نيز بدون انجام اصلاحات در زیرساختهای اجتماعی، سیاسی و یا تکنولوژیکی و بهبود متغيرهاي اقتصادي اجتماعي نمي توان دم از پيشرفت زد.
علاوه بر تفاوت در مفاهيم و معیارها، تفاوت در دغدغه ها نيز مطرح است. دغدغه دولت و مجلس بيشتر اموري مانند حجاب، جرم انگاری اظهارنظرها، محدود کردن فضای مجازی و... است در حاليكه دغدغه مردم ثبات اقتصادي، بهبود وضعيت معيشتي و رعايت حقوق شهروندي است.

نتیجۀ تفاوت در مفاهيم، شاخص ها، دغدغه ها و نظام مسائل موجب شده است فاصله مردم از دولت بيشتر از گذشته شود. در شرايطي كه از پيشرفت دو برداشت وجود دارد. شاخص هاي ارزيابي متفاوت است. دغدغه ها دو چيز كاملا جداست. مقامات به مونولوگ روي آورده، گفتگویی میان حاکمیت از يك سو و جامعه علمی و مردم از سوي ديگر شکل نمی گیرد در نتيجه اقناعي صورت نمي گيرد. و چون مردم خود را فاقد نمايندگاني در درون حاكميت مي دانند، شكافها گسترده شده، بستر براي ناهنجاری اجتماعی و سیاسی فراهم مي گردد.