چه شد که ایران و روسیه - چین دوست شدند؟ وال استریت ژورنال: | اكونوميست فارسی
چه شد که ایران و روسیه - چین دوست شدند؟
وال استریت ژورنال:
زمانی که اصولگرایان ایران استراتژی به اصطلاح «نگاه به شرق» را کلید زدند، تقریباً هیچ‌کس از جمله چین و روسیه آن را جدی نگرفت. در داخل ایران، برخی از روحانیون محافظه کار آن را خیانت به یک اصل کلیدی انقلاب ۱۹۷۹ می دانستند. ایرانی ها درست یا نادرست به این نتیجه رسیده اند که ایالات متحده هرگز ایران را نخواهد پذیرفت. اکنون همگرایی حول این دیدگاه وجود دارد که همکاری با غرب دیگر یک گزینه نیست. شروع جنگ اوکراین در فوریه گذشته بهترین فرصت را برای اصولگرایان فراهم کرد تا استراتژی نگاه به شرق را عملی کنند.
پوتین، که در یک جنگ سخت علیه دشمنی که به طور فزاینده‌ای مسلح شده بود، گرفتار بود، به دوست نیاز داشت. با تصمیم تهران برای ارائه هواپیماهای بدون سرنشین به روسیه، این اولین بار بود که ایران از زمان انقلاب به نفع یک کشور غیراسلامی در جنگ مداخله می کرد. همچنین تهران در حال برنامه ریزی برای ساخت کارخانه ای در روسیه برای تولید این هواپیماهای بدون سرنشین است و گفته می شود که فروش موشک های بالستیک به مسکو را در نظر دارد. در مقابل، ایران از مسکو جت و سایر تسلیحات پیشرفته درخواست کرده و به دنبال گسترش تجارت و سرمایه گذاری است. تهران امیدوار است که مسکو بتواند به تلاش‌های ایران برای مدرن‌سازی نیروهای مسلحش کمک کند و ریسک را برای اسرائیل یا ایالات متحده در صورت تصمیم به حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران افزایش دهد.
برای ایران، هر چیزی که به پوتین کمک کند تا این جنگ را ادامه دهد، خوب است و هر مشارکتی که ماشین جنگ را حفظ کند، ارجح است .سال ۱۹۹۱ روسیه ی بی پول موافقت کرد که راکتور هسته ای ایران در بوشهر را بسازد. روابط بین دو کشور از آن زمان محتاطانه بود و روابط تجاری و حتی نظامی به کندی پیشرفت می کرد. اما در طول دهه گذشته این روابط با همکاری روسیه و ایران در ارائه کمک های نظامی به بشار اسد، شتاب و سرعت بیشتری پیدا کرده است.
اعتقادات دینی پوتین، مدارا با اسلام و ارزش های عموما محافظه کارانه او، روابط او با تهران را هموارتر کرده است. او و تهران به دلیل خصومت متقابل خود با آنچه که به عنوان هژمونی ایالات متحده توصیف می کنند، پیوند خورده اند.
تحکیم روابط با پکن دشوارتر از مسکو است، اما این هدف برای تهران حیاتی تر است. چین بزرگترین مشتری نفت ایران و بازاری کلیدی است که از فروپاشی اقتصاد تحت تحریم شدید آن جلوگیری می کند. چین در دسامبر ۱.۲ میلیون بشکه در روز نفت ایران وارد کرد که ۱۳۰ % نسبت به سال قبل افزایش داشت. این خریدها اغلب با تخفیف شدید نسبت به قیمت های بین المللی هستند.
چین پس از سال ها دوری از مناقشات آشفته خاورمیانه، نقش دیپلماتیک فعال تری در منطقه ایفا می کند. این کشور تمایل مشترکی با تهران برای مقابله با قدرت ایالات متحده دارد، اما بیم آن دارد که همسویی بیش از حد با جمهوری اسلامی می تواند روابط گسترده تر این کشور در خلیج فارس را به خطر بیندازد. پکن بزرگترین شریک تجاری عربستان سعودی و بزرگترین خریدار نفت این کشور است، روندی که انتظار می رود سرعت بگیرد. ریاض واردات فناوری موشکی حساس از چین را آغاز کرده است
چین با اهرم فشار بر ریاض و تهران توانست نقش میانجی را در دستیابی به توافق ماه گذشته بین دو رقیب خاورمیانه ای پس از هفت سال قطعی روابط ایفا کند – شاهکاری که انزوای ایران را کاهش داد و موقعیت واشنگتن را به چالش کشید.
با وجود همه نشانه‌ها سرمایه گذاری مستقیم شرکت های روسی و چینی در ایران کم است. هر دو کشور هنوز نگرانند که گره زدن بیش از حد اقتصادشان به ایران آنها را هدف تحریم های آمریکا علیه ایران قرار دهد. منافع چین لزوماً با ایرانی‌ها همسو نیست و روس‌ها به نوعی مجبور شده‌اند با قدرت بیشتری به ایران روی بیاورند اما بعید است شاهد ظهور یک پیمان دفاعی سه جانبه باشیم.
برای ایالات متحده، موفقیت ایران در خروج از انزوا نگرانی‌های جدیدی را ایجاد می‌کند. ارتباط تهران با چین یک راه حیاتی اقتصادی فراهم کرده است که فوریت را برای احیای برجام که تحریم‌ها را لغو می‌کند، کاهش داده است. در عین حال، وعده روسیه برای فروش جنگنده‌های پیشرفته به تهران در سال جاری می‌تواند تهران را به تهدید نظامی بسیار مهم‌تری برای ایالات متحده و متحدانش تبدیل کند.
روابط رو به رشد ایران با مسکو و پکن آن را به غول پیکری تبدیل نمی کند که بتواند آمریکا را از منطقه بیرون کند یا اسرائیل را نابود کند. اما اتحادهای جدید ممکن است برای مدتی به تداوم وضعیت فعلی حاکمیت کمک کند.
