مجله اقتصاد

2023-06-11 11:20:04 آنچه درباره «صندوق بین‌المللی پول» و «بانک جهانی» باید بدانید/ سواد اقتصادی

منبع: @feghtesad باز کردن / نظر دهید

2023-06-09 23:38:26 علم و‌ شبه‌علم/ تورم یا گرانی؛
تورم را چه کسانی می‌سازند؟

علی میرزاخانی

«گرانفروشی» واژه‌ای است که تورم‌سازان علاقه دارند آن را جایگزین واژه «تورم» کنند. چرا که واژه «گرانفروشی» بار اتهامی افزایش قیمت‌ها را از دوش تورم‌سازان برداشته و این اتهام را به آدرس‌های غلط حواله می‌کند؛ آدرس‌های غلطی همچون کارخانه‌ها و مغازه‌ها و فروشگاه‌ها که کالا‌ها را گران می‌فروشند. بعضا برخی از چهره‌های اثرگذار هم با این القائات نادرست همراه شده و موقع افزایش قیمت‌ها پیشنهاد تحریم خرید کالاها را می‌دهند. این پیشنهاد به دلیل درک نادرست از تفاوت گرانی و تورم به هیچوجه باعث توقف افزایش قیمت‌ها نمی‌شود و فقط مردم را هم به متهمان افزایش تورم اضافه می‌کند!

اما تورم را چه کسانی می‌سازند و چگونه؟ تعریف دقیق تورم همان کاهش ارزش پول است اما سؤال این است که اررزش پول چگونه کم می‌شود؟ پاسخ ساده‌تر به این سؤال نیازمند سفر در زمان است. زمانی که هنوز پول اسکناسی مرسوم نبود و سکه‌ها به عنوان پول رایج زمانه به دلیل استفاده از ترکیبات طلا و نقره ارزش ذاتی داشتند. حکومت‌های ماقبل مدرنیته دارای خزانه‌ای از سکه‌ با ترکیبات طلا و نقره بودند که ورودی این خزانه از باج و خراج بود. خزانه منبع پرداخت حقوق درباریان و نظامیان و نیز بذل و بخشش‌های سلطان بود و هر زمان که با کسری مواجه می‌شد یا باج و خراج را افزایش می‌دادند یا با لشکرکشی به بلاد دیگر منابع آنجا را به عنوان غنیمت تصاحب می‌کردند.

اما با توجه به اشتیاق تاریخی حکومت‌ها برای ولخرجی و کسری مداوم منابع، به تدریج روش دیگری برای افزایش منابع خزانه اختراع شد. در این روش جدید، حکومتها تصمیم می‌گرفتند سکه‌های خزانه را ذوب کرده و سکه‌های جدید را با درجه خلوص کمتری از طلا و نقره (با افزودن فلزات کم‌ارزش‌تری مثل مس) ضرب کنند. به این صورت که مثلا طلای موجود در سکه یک دیناری جدید در حد نصف سکه یک دیناری قبلی کاهش می‌یافت. این به معنای آن بود که ارزش واقعی پول (سکه یک دیناری جدید) نصف شده است و به همین دلیل وقتی حقوق‌بگیران سلطان با سکه‌های جدید به بازار می‌رفتند متوجه می‌شدند که قیمتها دو برابر شده است که انعکاس همان کاهش ارزش پول به نصف است. نکته جالب اینکه با رواج سکه‌های جدید سکه‌های قبلی از رواج می‌افتد (این پدیده در ادبیات اقتصادی به قانون گرشام موسوم است) و به تدریج همه قیمت‌ها دو برابر می‌شود.

به عبارت دقیق‌تر، تورم همان دستکاری ارزش پول است که توسط حکومت‌ها در طول تاریخ انجام می‌شده است. یعنی در مواقع كسري بودجه، سلطان دستور می‌داد عيار طلا یا نقره را در سكه رايج كاهش دهند تا تعداد سكه بيشتری با همان واحد قبلی ضرب شود. نتيجه اين بود كه سلطان سكه‌های بيشتری در اختیار داشت و مخارج بیشتری را پوشش می‌داد اما قدرت خريد سكه‌ها به اندازه تقلب و ناخالصی انجام شده كاهش می‌يافت كه در سوي ديگر معادله می‌شود همان تورم.

در سابقه تاریخی می‌توان به ضرب سکه «شاهی» توسط سلسله سامانیان اشاره کرد که معادل ۵۰ دینار بود. یعنی سکه یک دیناری را در طول ده‌ها سال به قدری بی‌ارزش کرده بودند که ۵۰ سکه جدید به اندازه یک سکه اولیه دارای فلز گرانبها بود و سکه شاهی برای تسهیل مبادلات ضرب شد. اما دستکاری ارزش پول همچنان ادامه داشت و بعد از گذشت چند صباحی نادرشاه سکه نادری را معادل ۱۰ شاهی یا ۵۰۰ دینار ضرب کرد. قاجاریه سکه ۱۰۰۰ دیناری به اسم قِران ضرب کرد و برای اولین بار اسکناس ۱۰ هزار دیناری هم به اسم تومان منتشر شد. افراد سالمند حتما به خاطر دارند که تا همین چند دهه پیش نیم تومان را پنج‌زاری می‌گفتند که مخفف پنج‌هزاری به معنی ۵۰۰۰ دینار بود یا دوزاری به معنی ۲۰۰۰ دینار. احتمالا کمی قدیمی‌ترها به یاد می‌آورند که نیم‌ریال یا نیم‌قِران را هم ۱۰شاهی می‌گفتند یعنی همان ۵۰۰ دینار.

بنابراین، تورم هیچ چیزی جز دستکاری ارزش پول نیست و این کار هم جز با در اختیار داشتن فرمان ضرابخانه (یا همان بانک مرکزی در دنیای مدرن) امکان‌پذیر نیست. به همین دلیل، از حدود ۴۰ سال قبل که استقلال کارشناسی بانک‌های مرکزی از قدرت سیاسی به رسمیت شناخته شد مشکل تورم‌های بالا در عموم کشورها (جز معدودی مثل ایران که بانک مرکزی مستقل ندارند) به تاریخ پیوست. در دوران کنونی، دستکاری ارزش پول حتی نیازی به ذوب انبار سکه خزانه ندارد و بانک مرکزی غیرمستقل با فشار یک دکمه می‌تواند کسری دولت یا اعتبارات مورد نیاز دولت را پرداخت کند که در آمار رشد نقدینگی منعکس می‌شود. به عنوان مثال، وقتی گفته می‌شود در دوران بی‌رشدی دهه ۹۰ حجم نقدینگی ۱۰ برابر شده یعنی اینکه هر ۱۰ تومان آخر دوره معادل یک تومان ابتدای دوره ارزش خواهد داشت. افزایش حداقل ۱۰ برابری قیمت‌ها از ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۰ انعکاس همین دستکاری ارزش پول است.

در این رابطه:
علم و شبه‌علم در اقتصاد ایران

#اندیشکده

@Feghtesad باز کردن / نظر دهید

2023-06-09 20:07:07 یک زن به مصاف تورم ترکیه می‌رود؛
«حفیظه ارکان» کیست؟

رجب طیب اردوغان طی حکمی ریاست بانک مرکزی را به خانم حفیظه غایه ارکان، فارغ‌التحصیل پرینستون و یکی از مدیران باسابقه گلدمن ساکس سپرد. این انتخاب برای بسیاری این پیام را به همراه داشته که دوران سیاست‌های نامتعارف اقتصادی، یعنی نرخ بهره پایین و دلارپاشی در ترکیه به پایان رسیده است.

خانم ارکان ۴۱ ساله، نخستین زن سکاندار پولی ترکیه است. مهم‌ترین چالش وی در این جایگاه مواجهه با رئیس جمهوری است که بر خلاف اکثر شواهد تجربی و تئوری‌های اقتصادی متعارف، معتقد است نرخ بهره پایین به تورم کمتر منجر می‌شود. باید دید اردوغان چه میزان به استقلال بانک مرکزی پایبند خواهد بود؛ امری که طی سال‌های گذشته کاملا بی‌تفاوت به آن بوده است. فقط کافی است بدانیم طی چهار سال گذشته، این پنجمین رئیس کل بانک مرکزی در ترکیه است.

حفیظه غایه ارکان کیست و چه سابقه‌ای دارد؟

واکنش لیر به انتخاب رئیس کل جدید بانک مرکزی چه بود؟

اردوغان سیاست‌های نامتعارف اقتصادی را کنار می‌گذارد؟

برای مطالعه پاسخ این پرسش‌ها اینجا کلیک کنید
@Feghtesad باز کردن / نظر دهید

2023-06-09 12:21:11 فرومایگان چرا دشمن آزادی‌اند؟

دکتر موسی غنی‌نژاد

دشمنان آزادی بر دوگونه‌اند: خودکامگان و فرومایگان. خودکامگان چون می‌خواهند اراده مختار خود را بر همگان تحمیل کنند با آزادی دیگران دشمنی می‌ورزند.

اما گونه دوم دشمنان آزادی سُفله‌ها یا فرومایگان هستند. بی‌مایگان، ترسوها و تنبل‌ها از آزادی بیزارند زیرا در وضعیت آزادی که قانون حکم می‌راند و قواعد همه شمول بر کردارها و اراده های انسان ها حاکم است، زندگی اجتماعی عرصه رقابت‌ها و پیکارهای بی پایان با نتایج نامعلوم است.

وضعیت مورد پسند بی‌مایگانِ زبون، وضعیت انحصاری است که در آن دست یافتن به امتیازات و مدارج موفقیت، فارغ از رقابت و بدون شایستگی، به صرف چاپلوسی و اظهار بندگی امکان‌پذیر باشد.

رقابت وجه مهمی از زندگی اجتماعی انسان ها در وضعیت آزادی است، بنابراین، آنهایی که استعدادی در خود سراغ ندارند تا در میدان رقابت عرضه نمایند از آزادی گریزانند. آنها که از نتیجه نامطمئن رقابت ترس دارند تلاش می‌کنند از ورود آزادانه دیگران به عرصه فعالیت‌های اقتصادی و سیاسی جلوگیری کنند و خود یکه‌تاز میدان باشند. آنها ترجیح می‌دهند قهرمان مسابقات بدون رقیب و پیکارهای انجام نیافته باشند!

فرومایگان همیشه از انحصارهای سیاسی و اقتصادی حمایت می‌کنند زیرا تنها از این طریق است که می‌توانند به امتیازاتی که شایستگی آنرا ندارند دست یابند و حفظ کنند. بی‌دلیل نیست که فرومایگان جذب مغناطیس خودکامگان می‌شوند و به ناگزیر اینها را از وجود شایستگان محروم می سازند. فرومایگان و خودکامگان مکمل هم‌اند، هردو گروه با آزادی دشمنی می ورزند اما با دو انگیزه متفاوت. 

@eghtesadmag
@ghaninejad_mousa باز کردن / نظر دهید

2023-06-09 10:01:28 این زن اقتصاددان با حکم اردوغان رییس بانک مرکزی ترکیه شد

رجب طیب اردوغان طی حکمی «حفیظه غایه ارکان» را به عنوان رئیس بانک مرکزی ترکیه منصوب کرد. سابقه مدیریتی این خانم اقتصاددان در «گلدمن ساکس» بوده است.

سیاست‌های غلط پولی در ترکیه طی چند سال اخیر باعث رکوردشکنی نرخ دلار در بازار ترکیه و نیز رکوردشکنی تورم در این کشور شد.

گویا خانم ارکان تحصیل‌کرده «آی‌وی لیگ» است که یکی از معروف‌ترین گروه‌های دانشگاه‌های خصوصی امریکاست و از پرینستون دکترا گرفته است. حالا باید دید آیا این زن قدرت مهار تورم ترکیه را خواهد داشت یا نه.
@eghtesadmag باز کردن / نظر دهید

2023-06-06 22:16:34 علم و شبه‌علم در اقتصاد ایران

علی میرزاخانی

جهش ارزی باعث تورم می‌شود یا رشد نقدینگی؟ اگر رشد نقدینگی علت تورم است پس چرا جهش تورمی همواره در پی شوک ارزی اتفاق می‌افتد؟ ارزش پول ملی را افزایش نرخ دلار تضعیف می‌کند یا سیاستگذاران پولی؟

اقتصاد آزاد ساخته و پرداخته سرمایه‌داران است یا اینکه سرمایه‌داران گرایش به اقتصاد رفاقتی دارند؟ دست نامرئی بازار در ایران کار می‌کند یا نمی‌کند؟ عدالت مقدم است یا رشد اقتصادی؟ توسعه سیاسی مقدم است یا توسعه اقتصادی؟

قیمت‌گذاری دستوری کالا‌ها به نفع مردم تمام می‌شود یا به نفع انحصارگران؟ هم‌پیمانان رانت‌خواران چه کسانی هستند؟ آدرس کسانی که اقتصاد ایران را درگیر شوک‌های بی‌امان کرده‌اند، کجاست؟

گروه‌های فشار در اقتصاد چه ویژگی‌هایی دارند؟ تجارت از سیاست جداست یا اینکه سیاستمدار و سیاستگذار هم می‌توانند بنگاه‌داری کنند؟ مشکلات اقتصاد ایران ریشه در بحران مدیریتی دارد یا بحران فکری؟

مناظره‌های اخیر نشان داد که پاسخ نادرست به این پرسش‌ها در اقتصاد ایران رواج بیشتری از پاسخ درست به ویژه در بین سیاستگذاران و مشاوران آنان دارد. پرسش‌های مهم هم پاسخ علمی دارند هم پاسخ غیرعلمی. اما مشکل آنجاست که پاسخ غیرعلمی همواره رنگ و لعابی علمی دارد و به سادگی از پاسخ علمی قابل تشخیص نیست. منبع اصلی این نوع پاسخ‌ها را باید در ایدئولوژی و شبه‌علم جست‌وجو کرد.

مصیبت شبه‌علم صرفا محدود به این نیست که تاج کشف حقیقت را بر سر ایدئولوژی می‌گذارد بلکه پیامد مخرب آن در نسخه‌های استخراج شده از پاسخ‌های غلط ظهور می‌کند که برای مشکلات اقتصادی تجویز می‌شود و مشکلات مضاعف و تسلسل‌واری را بر سر مردم آوار می‌کند.

ایدئولوژی همان «آگاهی کاذب» است که تفاوت معناداری با شناخت علمی دارد. شناخت علمی همواره در مسیر اصلاح و تکامل است چرا که مبنای شناخت علمی، استدلال عقلی است و استدلال‌های ضعیف‌تر در مقابل استدلال‌های قوی‌تر به تدریج و در طول زمان رنگ می‌بازند تا مرزهای علم وسیع‌تر شود. اما ایدئولوژی، شناخت‌های کاذب و ناقص را در بسته‌های کشف حقیقت عرضه می‌کند که هیچ نقدی را برنمی‌تابد و به جای استدلال در مقابل نقدهای وارده، انگیزه و نیت ناقدان را زیر سؤال می‌برد.

پاسخ‌های شبه‌علمی به مسائل مهم اقتصادی همراه با نسخه‌های شبه‌علمی باعث غلطیدن اقتصاد ایران در چرخه‌ای مخرب شده است که تنها راه خروج از این چرخه باطل را باید در پاسخ‌های علمی جست‌وجو کرد. «فردای اقتصاد» تصمیم دارد هر هفته پاسخ‌های علمی و شبه‌علمی برای یک یا دو مورد از پرسش‌های مهم اقتصاد ایران را شفاف‌سازی کند با این امید که راه عبور از چرخه مخرب شبه‌علم گشوده شود.

#اندیشکده

@Feghtesad باز کردن / نظر دهید

2023-06-05 21:52:28 ملیت دانشجویان خارجی در آمریکا در هفتاد سال اخیر

در دو دهه اخیر بیشترین دانشجویان خارجی در آمریکا دارای ملیت هندی و چینی هستند.

در دهه هفتاد میلادی (پنجاه شمسی) همزمان با افزایش شدید قیمت نفت و درآمدهای ارزی کشورهای صادرکننده نفت، بالاترین سهم دانشجویان خارجی در آمریکا به ملیت ایرانی اختصاص داشت.

@Feghtesad باز کردن / نظر دهید

2023-06-04 13:08:16 داستان سقوط برند «بلک‌بری»

برندهای بسیاری در طول تاریخ متولد شدند، اوج گرفتند و سپس به ورطه فراموشی سپرده شدند. در دنیای گوشی‌های هوشمند، بلک‌بری نمونه بارز این ظهور، صعود و افول است. این برند که زمانی سهمی قابل توجه در بازار داشت، حالا سهمی ناچیز در دنیای گوشی‌ها دارد. جا ماندن از تحولات، نادیده گرفتن نیاز و خواست مشتریان و مهمتر از همه کوچک شمردن رقیب، همه و همه دست به دست هم داد تا این غول دنیای فناوری از رده خارج شود.

دقیقا چه بر سر بلک‌بری آمد؟ فردای اقتصاد در این ویدئو همه جزئیات داستان بلک بری را به تصویر کشیده است.

برای مشاهده ویدئو بدون نیاز به فیلترشکن اینجا کلیک کنید

#کارآفرینان_و_مدیران
@Feghtesad باز کردن / نظر دهید

2023-06-02 20:04:45 ۱۰۰ ویدئوی کوتاه «سواد اقتصادی»؛
از ابرتورم و لیبرالیسم تا حباب بازارها

لیبرالیسم، ابرتورم، حباب بازارها، خلق پول یا تئوری بازی‌ها این روزها دیگر اصطلاحات تخصصی محسوب نمی‌شوند بلکه به کرات در فضای عمومی کشور مورد استفاده قرار می‌گیرند.

رسانه تصویری «فردای اقتصاد» برای آموزش این نوع مفاهیم کلیدی به تهیه و دوبله ۱۰۰ ویدئوی کوتاه (بین یک تا ۲ دقیقه) از محتواهای معتبر علمی مبادرت کرده است که انتشار آن از روز پنجشنبه ۳۱ فروردین آغاز شده است.

تماشای این ویدئوها، قدرت تجزیه و تحلیل اقتصادی و پیش‌بینی تحولاتی همچون نوسان قیمت‌ها، شوک‌های اقتصادی و حباب بازارها را برای همه افراد افزایش می‌دهد.

#سواد_اقتصادی

لینک ویدئوهای منتشر شده تاکنون

برای دسترسی سریع به این ویدئوهای کوتاه، کانال تلگرام «فردای اقتصاد» را فالو کنید
@Feghtesad باز کردن / نظر دهید

2023-06-02 18:59:48 ترامپ در آخرین روزهای ریاست‌جمهوری خود می‌خواست به ایران حمله کند؟

ژنرال میلی رییس ستاد ارتش آمریکا در روزهای پایانی ریاست جمهوری ترامپ، به ستاد مشترک دستور داده بود تا اطمینان حاصل کنند ترامپ هیچ دستور غیرقانونی صادر نمی‌کند و در صورت نگرانی در این مورد، او را مطلع کنند. این گزارش خشم ترامپ را برانگیخت.
https://t.me/feghtesad/30601 باز کردن / نظر دهید