2022-03-08 00:21:09
چرخش برجامی روسیه؟ مطالبه برجامی لاوروف، وزیر خارجه روسیه از آمریکا، دو پرسش کلیدی را در افکار عمومی مطرح کرده است: اول آنکه آیا منافع روسیه در قبال احیای برجام پس از بحران اوکراین تغییر کرده است؟ و دوم آنکه آیا موضع مسکو در این‌باره تحت تاثیر تغییر منافع احتمالی یا هر عامل دیگری دستخوش تغییر شده است؟
درخصوص پرسش اول باید گفت که پیش از وقوع بحران اوکراین، مسکو به دنبال آن بود که از فرصت خروج آمریکا از منطقه خاورمیانه -با هدف تمرکز بر مهار چین- استفاده کند تا بتواند نفوذ تاریخی خود را در این منطقه احیا کند. عدم تمایل پکن برای حضور نظامی-امنیتی در منطقه خاورمیانه نیز میدان را برای روس‌ها باز نگه می‌داشت و استراتژی حضور نظامی آنها در خاورمیانه را تقویت می‌کرد.
اکنون اما نشانه‌هایی از تغییر منافع روسیه درباره برجام وجود دارد. اولین نشانه، نگرانی شدید روس‌ها از تسری تحریم‌های غرب به رهبری آمریکا به صادرات نفت و گاز این کشور است.
واقعیت آن است که پس از جنگ اوکراین، روسیه با موج سنگین تحریم‌های غرب مواجه شد. از آنجا که تکیه‌گاه اصلی اقتصاد روسیه، صادرات نفت و گاز است، مسکو به‌شدت نگران تسری تحریم‌های غرب به این بخش است؛ موضوعی که اکنون نیز شواهدی از آن قابل رویت است.
سفر تاریخی روز یکشنبه هیاتی از دولت آمریکا به ونزوئلا که گویا تلاشی برای بازگرداندن این کشور به بازار نفت است و در چند سال اخیر بی‌سابقه بوده، نشانگر آن است که آمریکایی‌ها به دنبال بی‌نیاز کردن بازار نفت از نفت روسیه هستند. به عبارت ساده‌تر، روسیه از آن بیمناک است که دامنه تحریم‌های روسیه به بخش انرژی نیز سرایت کند و احیای برجام نیز در این چارچوب، خطر شوک نفتی را مرتفع کند که در واقع، مهم‌ترین کارت روسیه برای جلوگیری از تسری تحریم‌ها است. همچنین زمزمه‌های سفر بایدن به عربستان و فشار بر دولت سعودی برای افزایش تولید و دور زدن توافق اوپک‌پلاس هم مطرح شده است.
از این زاویه می‌توان گفت که یکی از دلایل تغییر منافع مسکو درباره احیای برجام، نگرانی کرملین درخصوص بی‌نیازی بازار نفت از نفت روسیه است. از اظهارات اخیر آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا نیز چنین برمی‌آید که کاخ سفید به دنبال تنگ‌تر کردن حلقه محاصره اقتصادی روسیه است. بلینکن به صراحت گفته با متحدان اروپایی خود درباره ممنوعیت صادرات نفت روسیه به‌عنوان یک مجازات اقتصادی بیشتر علیه مسکو وارد رایزنی شده‌اند و این موضوع محور مهمی در مذاکرات آمریکا و اروپا است.
در حوزه گاز هم وضعیت به همین منوال است. باید توجه داشت که اکنون ۴۰درصد گاز مورد نیاز اروپا از طریق روسیه تامین می‌شود. احیای برجام می‌تواند باعث نگرانی مسکو از جایگزینی گاز روسیه با گاز ایران در قاره سبز شود که قبل از بحران اوکراین موضوعیت چندانی نداشت؛ چراکه این رخداد نیازمند بستر‌سازی و ایجاد زیرساخت‌هایی اساسی برای انتقال گاز به اروپاست؛ ولی در شرایط تقابلی حاد مثل تقابل فعلی غرب با روسیه می‌تواند موضوعیت پیدا کند.
احتمال دومی که شائبه تغییر منافع روس‌ها در قبال احیای برجام را تقویت می‌کند، بحران ناشی از شکل‌گیری اتحاد و تمرکز جهانی علیه روسیه است که فشار رو به تزایدی را به این کشور وارد کرده است. این فشار تا آنجا پیش رفته است که دولت بایدن کمپین فشرده‌ای برای جداکردن متحدان روسیه از مسکو آغاز کرده است. با این تفاسیر، دور از ذهن نیست که منافع مسکو به بروز بحران‌های دیگر در مناطق کلیدی جهان گره بخورد تا از سویی تمرکز غرب از فشار بر روسیه کاسته شود و از سوی دیگر باعث تحمیل هزینه‌های اقتصادی، سیاسی و نظامی به آمریکا و غرب شود. به عبارت دیگر، در شرایط فعلی شاید منافع مسکو ایجاب کند که بحران‌های دیگری در نقاط کلیدی جهان از جمله خاورمیانه شکل بگیرد تا کانون بحران به خارج از مرزهای روسیه پرتاب شود.
در عین حال، پاسخ به پرسش دوم مستلزم اطلاع از جزئیات دقیق‌تر صحبت‌های اخیر لاوروف است. اما به همین مقدار می‌توان بسنده کرد که در دنیای کنونی معمولا چارچوب دیپلماسی و سیاست خارجی اکثر کشورها براساس رویکردی پراگماتیستی به منافع ملی آنها گره خورده است و به همین دلیل چنانچه موضع برجامی روسیه تحت تاثیر تغییر منافع ناشی از بحران تحریمی این کشور دستخوش تغییر شود، چندان عجیب نخواهد بود./منبع: دنیای اقتصاد، نویسنده احسان ابطحی
@eghtesadmag
5.5K viewsedited 21:21
م
