دومینوی شکست سدهای آبخیزداری در سیل امامزاده داوود حسین آخانی | دغدغههای محیط زیستی و دانشگاهی
دومینوی شکست سدهای آبخیزداری در سیل امامزاده داوود حسین آخانی، استاد دانشگاه تهران سیل، ساعت یک بامداد 6 مرداد 1401 را به یکی از کابوسهای وحشتناک ساکنان و مردمانی تبدیل کرد که برای زیارت یا گذراندن شبی تابستانی به امامزاده داوود در منطقه کوهستانی شمال-غرب تهران رفته بودند. سیل در دقایق اول نیمه شب رخ داد و فقط طی چند دقیقه، فاجعهای بزرگ آفرید. حدود 22 نفر از هموطنانمان جان باختند و خسارتهای سنگینی به ساختمانها و مغازههای مردم وارد شد. مسئولان یکی پس از دیگری به منطقه رفتند و قول دادند موضوع را بررسی و جبران خسارت کنند. این سیل نباید فاجعه میآفرید وقتی چنین حادثه بزرگی رخ میدهد، طبیعی است که دستگاههای مسئول به بررسی دلایل حادثه بپردازند. بعد از گذشت سه هفته از این حادثه دو گزارش در دسترس است؛ گزارش نخست توسط کارشناس پژوهشکده خاک و آبخیزداری وابسته به وزارت جهاد کشاورزی در هفت صفحه نگاشته شده است. کل این گزارش 1180 کلمه است و آشکارا فاقد اطلاعات علمی و روششناسی درست برای ریشهیابی سیل امامزاده داوود است. تنها نکته بارز این گزارش بررسی اولیه آثار داغ آب سیل در چندین نقطه است که سیل بالایی را نشان نمیدهد. این گفته با نظرات مردم محلی تطابق دارد. مردم محلی میگفتند که در سیل حتی پل بسیار سست قبل از تونل امامزاده داوود (روبهروی شهربازی) تخریب نشد. وجود یک سنگ که در هنگام ساخت آن در کنار رودخانه بود هم گواه این مدعاست. سیلی با دبی بین ۳ تا ۱۲ مترمکعب بر ثانیه در نقاط مختلف، با توجه به ابعاد 5 در 5 متر کانال زیر امامزاده داوود با توان عبور 15 مترمکعب آب در ثانیه نباید منجر به فاجعه میشد. یک دستگاه پراید تبرئه شد؟ در گزارش دیگری که توسط پژوهشکده سوانح طبیعی نوشته شده است به نکته مهمی در خصوص بار رسوبی بالای این سیل بهعنوان مهمترین ویژگی تخریبی آن اشاره شده است. در این گزارش در خصوص انسداد کانال آمده است: «به نظر میرسد به لحاظ هیدرولیکی، فرضیه تأثیر یک دستگاه خودروی پراید، به تنهایی، در انسداد این مجرا و وقوع این حادثه قرین به صحت نبوده است». نکته مهم دیگر این گزارش اشاره به عمق [ تئوریک ] 18 سانتیمتری سیلاب بارش امامزاده داوود است که به هیچوجه نمیتوانسته تا این حد خسارتزا باشد. در این گزارش بر تأثیر شیب بر افزایش قدرت «کندش خاک و سنگ بهدلیل فقر پوشش گیاهی» اشاره شده است. ذکر اینکه مسیر فاقد «انرژی شکن» بوده نشان میدهد تهیهکنندگان اطلاعی از دهها سد آبخیزداری مسیر آبراهه نداشتند. نکته بسیار مهم این گزارش «انسداد بالا دست روستا» و «وارد شدن آب به خیابانها و مغازهها» است. با این حال نویسندگان، با وجود یک چک دم بتنی در 40 متری کانال، به نقش آن در ایجاد این انسداد نپرداختهاند. کم اطلاعی تهیهکنندگان این گزارش به اندازهای است که بدون اشاره به فعالیتهای گسترده سازههای آبخیزداری در امتداد رودخانه نتیجه میگیرد که «اولین و مهمترین قدم مطالعات آبخیزداری، ایجاد پوشش گیاهی مقاوم مانند جنگلهای بلوط زاگرس در دامنهها، گابیونبندی به روش خشکهچینی و سنگ و سیمانی برای کاهش انرژی آب روی آبراهههای طبیعی است.« ادامه در لینک روزنامه ایران http://www.irannewspaper.ir/newspaper/page/7987/17/623915/0