2023-03-01 21:42:00
محمد فاضلی، پژوهشگر آب و توسعه: ایجاد همکاری و مشارکت در مدیریت منابع آب، 6 شرط اساسی دارد.
برآورد سازمان ملل این است که برای غلبه کردن بر چالش آب و بهبود مدیریت آب در جهان باید اقدامات شتابانتر و با سرعت بیشتری انجام شود و اگر با وضع موجود پیش رویم بحران آب تشدید خواهد شد. برای کشوری مانند ایران که شاید در بین تمام کشورهای جهان استثناییترین وضعیت را از نظر منابع آب دارد، ضرورت این تغییرات پرشتاب بیش از سایر کشورها احساس میشود. روز جهانی آب نیز امسال با همین رویکرد و با تأکید بر ضرورت همکاری و مشارکت نامگذاری شده است.
به عبارتی دیگر سازمان ملل به دنبال آن است که از طریق همکاری و مشارکت در مسألهی آب تغییرات شتابانتر و پرسرعتتری در راستای بهبود وضعیت آب در جهان رخ دهد. سوال مهم این است که این همکاری و مشارکت چگونه ممکن است؟
برای درک مسألهی همکاری و مشارکت در مورد آب، باید توجه کنیم که موضوع مدیریت منابع آب یک موضوع چندبخشی و میانرشتهای است. بخشهای شرب، بهداشت، صنعت و کشاورزی در این موضوع درگیر هستند و از سوی دیگر محیطزیست نیز مطرح است. علاوه بر این گروههای مختلفی از سطح حکومت تا مردم تا صاحبان صنایع تا کشاورزان و هرکسی که با مسألهی آب درگیر است باید با یکدیگر همکاری کنند.
اما همکاری چه زمانی امکانپذیر است؟
همکاری و مشارکت برای حل هر مسألهای حداقل 6 شرط دارد: وجود نفع مشترک برای همکاران، وجود اعتماد متقابل بین طرفین همکاری، پیشبینیپذیر بودن رفتار طرفین، وجود مهار متقابل بین همکاران، وجود چشمانداز بلندمدت همکاری، و توزیع متناسب قدرت همکاران.
بنابراین در مورد همکاری و مشارکت در موضوع منابع آب، اگر میخواهیم همکاری بین حکومت و بهرهبرداران و ذینفعان شکل بگیرد، باید به سوالهای زیر پاسخ دهیم:
نفع مشترک حکومت و ذینفعان در مسالهی آب و بهرهبرداری از آب چیست؟ در صورت عدم وجود نفع مشترک همکاری شکل نمیگیرد.
تحت چه سازوکارهایی حکومت و بهرهبرداران آب میتوانند به یکدیگر اعتماد کنند؟ بدون وجود اعتماد، ایجاد همکاری و مشارکت امکان ندارد.
حکومت باید چگونه رفتار کند که رفتارش برای بقیه بهرهبرداران قابل پیشبینی باشد؟ چرا که اگر رفتار یکی از طرفین همکاری برای بقیه قابل پیشبینی نباشد، همکاری شکل نمیگیرد.
چگونه حکومت و همکاران و بهرهبرداران میتوانند با یکدیگر به گونهای همکاری کنند که مهار متقابل داشته باشند و جلوی رفتارهای غیر قابل پیشبینی یکدیگر را بگیرند؟ اگر مهار متقابل وجود نداشته باشد ممکن است یکی از طرفین رفتار فرصتطلبانه انجام دهد و دیگران را غافلگیر کند.
چشمانداز بلندمدت همکاری بین حکومت و مردم و بهرهبرداران در مسألهی آب چیست؟
تناسب قدرت حکومت و بهرهبرداران در این مسأله چگونه رعایت میشود؟ در صورتی که قدرت طرفین یک همکاری نامتناسب باشد و یکی از طرفین همکاری خیلی قدرتمند باشد، طبیعی است که این طرف قدرتمند از قدرتش برای پیشبرد منافع خود استفاده خواهد کرد و طرفینی که قدرت کمی دارند نیز رفتار فرصتطلبانهای پیش خواهند گرفت و از قدرت اندک خود برای به دست آوردن منافعی هرچند کوچک و هرچند کوتاهمدت بهره خواهند گرفت.
اگر از این زاویه به مسألهی همکاری نگاه کنیم میبینیم که با مسألهی بسیار پیچیدهای سر و کار داریم. این مسألهی پیچیده از جنس تخصصهای فنی و مهندسی حوزهی مدیریت منابع آب نیست. اینکه چگونه طرفین همکاری به همدیگر اعتماد کنند، همدیگر را مهار کنند و چگونه چشمانداز درازمدت همکاری را شکل دهند یک مسألهی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است.
اگر این زاویهی نگاه را علیرغم همه پیچیدگیهایش در نظر نگیریم و به این سوالات پاسخ ندهیم و به دنبال راهحلهای یکخطی یا راهحلهای سادهای مثل انتقال آب (که گرچه کار سادهای نیست اما نگاه سادهانگارانهای است که فکر کنیم با انتقال آب از یک نقطه به یک نقطهی دیگر مسألهی آب حل میشود) باشیم، یا حتی اگر مسأله را تعریف نکنیم و بدون توجه به پیچیدگی مسأله و ابعاد مختلف آن به سراغ راه حلهایی برویم که در اختیار بعضی افراد هست و این افراد تلاش میکنند از طریق فروش این راهحلها (مثل انتقال آب یا شیرینسازی آب دریا) کسب منفعت کنند، قادر به حل بحران آب نخواهیم بود.
نکته بسیار مهم این است که ما به شدت تحت فشار زمان قرار داریم. گذشتهی 50-60 سال پیشین ما در مدیریت منابع آب امروزه ما را به شدت تحت فشار زمانی قرار داده است و علیرغم این فشار زمانی باید پیچیده و در چارچوبی روشن به مسألهی آب نگاه کنیم.
کانال تلگرام مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران:
Join @AWNRC_ICCMA
وبسایت هشتمین بزرگداشت روز ملی آب:
https://waterday.awnrc.com/fa/
#ریاضت_آبی #شتاب_در_تغییر #مشارکت_همگانی
5.8K views18:42