زیبایی یا تبرج؟ حامد صفایی‌پور وقتی از زیباسازی شهری صحبت م | هم‌پیشانی
زیبایی یا تبرج؟ حامد صفایی‌پور
وقتی از زیباسازی شهری صحبت می‌کنیم لازم است نظریه‌ای درباره چیستی زیبایی داشته باشیم. آیا «زیباسازی» را بر اساس نظریه خاصی در زیبایی‌شناسی راهبری می‌کنیم یا به ظنیات خود اکتفا می‌کنیم. به تاملی نظری درباره زیباسازی، با تفکیکی میان دو مفهوم «زیبایی و «تبرّج» دامن می‌زنم.
فرق زیبایی و تبرُّج چیست؟ در نظر من، زیبایی امری سرشتین و اصیل است. به میدان نقش جهان بنگرید. ما هیچگاه –دست کم با داشته‌های فعلی‌مان- نمی‌توانیم از زیباسازی میدان نقشِ جهان سخن بگوییم، زیباسازی «نقش جهان»، زشت نکردن آن است. مثلا اینکه در کنار قامت رعنا و خوش‌تراش آن، ساختمانی مغرور و نخراشیده نسازیم؛ یا کاری نکنیم که سازمان‌های فرهنگی جهان مثل یونسکو، ما را از زشتی کارهایمان آگاه کنند و ارزشِ میراثِ هنری‌مان را به ما یادآور شوند. در واقع، زیباسازی درباره «نقش جهان» این است که زیبایی آن را بفهمیم و در همجواری آن عرض اندام نکنیم. بنشینیم و فقط بر عقب‌ماندگی خود از گذشته خود، حسرت بخوریم!
معنایی سطحی از زیبایی را که مایلم آن را «تبرّج» بنامم، زشت‌سازی شهر به‌نام «زیباسازی» است.؛ اینکه با پول حاصل از فروش تراکم و فسادهای تو در توی ماده ۱۰۰ (!)، به مداخلۀ بصری در شهری تاریخی بپردازیم(!). ایا می‌توانیم این نمونه تعارض‌های عجیب را نادیده بگیریم و به صورت مجزا به مفهوم زیباسازی شهری بپردازیم؟!
مثال تلخی بزنم! پیرزنِ گوژپشت و عبوسی را تصور کنید که سینه‌ریز درخشانی بر گردن آویخته، آرایش کرده و عشوه‌گری می‌کند(!)؛ با بیان غیر استعاری، این پیرزن (/یا پیرمرد) با وجود داشتن ده‌ها مشکل ساختاری (خم شدن ستون فقراتش) تبرّج می‌کند، این استعاره، «زیباسازیِ شهری زشت‌سازی شده» را به یادآوری می‌کند. اما همان پیر زن، وقتی لبخند طبیعی ای بر چهره دارد، -و به اندازه داشته‌هایش حرف می‌زند-، زیباست و به دل می‌نشیند.
نخستین گام، در زیباسازی شهری، بازسازی فهم مدیران شهری (شهریاران) از زیبایی است؛ دست کم لازم است دربه‌کار بردنِ واژه‌هایی که آن‌ها را عناوین سازمان‌ها و ادارات‌مان می‌کنیم، تواضع بیشتری به خرج دهیم. وقتی به این ملاحظات بی‌توجه باشیم ناخواسته، از ساخته‌شدن یک آکواریومِ آبِ شور، در شهری که «زنده رود»اش خشک شده است، بیش از حد ذوق نمی‌کنیم (!) یا در شهری بی‌رویا و آینده، شهر بازی رویاها نمی‌سازیم.
با این حساب، آیا ایجاد سازمانی با هدف زیباسازی شهری، یک خطای فکری نیست، وقتی زیبایی را تبرج می‌فهمیم؟
