یکی از رفتارهای شایع مسئولان در مواجهه با انتقاد شهروندان این | هم‌پیشانی
یکی از رفتارهای شایع مسئولان در مواجهه با انتقاد شهروندان این است که می‌گویند: «شما که اطلاعات کاملی نداری چطور نقد می‌کنی؟» می‌خواهم نشان بدهم این جمله در چه صورتی حق و در چه صورتی ناحق و عوام‌فریبانه است.
ابتدا درباره معنای چند واژه توافق کنیم: • «موضع‌گیری» یا ابراز نظر این است که شما درباره یک باور، تصمیم یا اقدام موضع موافق، مخالف (یا «نظری ندارم») بگیرید. • «انتقاد»، موضع‌گیری مخالف است. • «اعتراض»: موضع‌گیری مخالف با بار عاطفی و هیجانی منفی است. • اما «نقد» یا «سنجش» معنای فنی دیگری دارد. نقد، درباره باورها و تصمیم ها، فرایند فهم و ارزیابی دلایل است. (درباره آثار هنری، مهارت فهم اثر، بازسازی اثر در گونه (یا ژانر هنری یا اهداف مولف آن)، و سپس ارزیابی اثر بر اساس ارزش‌های مفروض درباره آن است.
سه نکته: • موضع‌گیری ممکن است سنجیده یا نسنجیده، متعصبانه یا منصفانه و ... باشد. • موضع‌گیری آزاد حق همه شهروندان و از مصادیق آزادی بیان است. • موضع‌گیری فقط یک کنش معرفتی نیست؛ موضع گیری همچنین یک کنش سیاسی است. منظور از کنش سیاسی کنشی است که در حفظ، جایه‌جایی و انتقال قدرت موثر است. برای مثال: ممکن است شهروندی در یک انتخابات -حتی بدون بیان دلایل- اعلام کند «من به فرد الف رای می‌دهم» این امر در صورتی که او در این جامعه دارای حسن شهرت و مرجعیت اجتماعی باشد قدرت را به سمتی سنگینتر می‌کند. بنابراین کارویژه‌ی «موضع‌گیری» فقط یک فعالیت معرفتی نیست، گاهی یک کنش سیاسی است.
با توضیحات پیش‌گفته، پرسش اعتراضی مدیر به حق است که «چرا بدون اطلاع، ما را نقد می‌کنید؟» لازمه نقد، برخورداری از اطلاعات دقیق و کامل است. اما موضع گیری نیازمند اطلاعات کامل و دقیق نیست. شهروندان حق دارند بر اساس اطلاعات موجود و دیدگاه شخصی خود درباره مسائل موضع‌گیری کنند و توضیح بخواهند. و جالب اینجاست که مسئولان حق ندارند حتی درباره موضع‌گیری نادرست شهروندان پاسخگو نباشند. حق شهروند، پرسش و اعتراض، و وظیفه مسئولان پاسخگویی است. چراکه مسئولان به اعتبار حقی که از موکل خود گرفته‌اند بر اموال عمومی مسلط شده‌اند.
اما دربارۀ نقد؛ آری، نقد نیازمند اطلاعات کامل است و بنابراین این وظیفه مسئولان است که با شفاف‌سازی زمینه نقد اقدامات خود را فراهم کنند. نمی‌توان بدون ممکن ساختن نقد، آن را انتظار داشت(!). توجه کنید که این تازه، فراهم‌سازی امکان نقد است. نقد فعالیتی نازک‌کارانه، زمانبر و هزینه‌بر است. علاقمند به نقد، لازم است هزینه آن را پرداخت کند.
بنابراین، موضع‌گیری حق شهروندان و پاسخگویی وظیفه مسئولان است. لازمه نقد اقدامات یک سازمان، شفاف‌سازی نظام تصمیم‌گیری آن است. نقد فعالیتی هزینه بر و زمانبر است و درخواست نقد باید با در نظر گرفتن این نکته انجام شود.
