آخرین توصیه رضا نیازمند برای رونق اقتصاد ایران گفت‌وگوی منت | Karkhoone | کارخونه
آخرین توصیه رضا نیازمند برای رونق اقتصاد ایران گفت‌وگوی منتشر نشده با بنیان‌گذار سازمان گسترش و نوسازی. او از راهکارهای نوین خروج از رکود گفته است
اگر اوایل دهه چهل، اقتصاد ایران روزهای دشواری را می‌گذراند انتهای این دهه، دوره رونق و شکوفایی برای آن بود؛ نتیجه سیاست‌های اصلاحات ارضی، رکود در سیستم کشاورزی ایران بود. در این دوره گروهی دورهم جمع شدند؛ علینقی عالیخانی، وزیر اقتصاد و رضا نیازمند به‌عنوان مشاور و بنیان‌گذار سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) در تیرماه سال ۱۳۴۶ به همراه دیگر دوستان آن‌ها. قرار بر این بود که راهی برای رهایی از بند رکود پیدا کنند و این راه از مسیر صنعتی شدن ایران می‌گذشت.
رضا نیازمند، در ماه‌های آخر زندگی خود در اتاق ۱۲ متری‌اش در ویلای کامرانیه از روایت آن روزهای خود می‌گوید و از تلاشش برای این روزهای اقتصاد. می‌گوید محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت دولت یازدهم از برنامه او برای خروج از رکود اقتصاد ایران استقبال کرده است. پیرمرد در ۹۶ سالگی خود صبور بود و در فکر؛ فکر اقتصاد ایران او را رها نمی‌کرد. می‌گوید برنامه خوب نباید به دست افراد بی‌سواد سپرده شود و مشکل امروز اقتصاد کشور را «بی‌سوادی» و «بی‌تجربگی» مجریان آن می‌دانست. روزی هشت ساعت قرآن می‌خواند. قرآن به ترتیب نزول و قرآن به ترتیب موضوع و کتاب «شیعه چه می‌خواهد و چه می‌گوید» را تدوین کرده است. رضا نیازمند در سال ۱۳۰۰ در همدان متولد شد و در ۲۲ سالگی در رشته مهندسی معدن فارغ‌التحصیل شد. او یکی از تکنوکرات‌هایی است که تاریخ ایران به او مدیون است؛ بنیان‌گذار سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و بنیان‌گذار سازمان مدیریت صنعتی و اولین مدیرعامل شرکت ملی مس ایران. او نویسنده کتاب «تکنوکراسی و سیاست‌گذاری اقتصادی در ایران» است که صنعتی‌شدن ایران را ورق می‌زند. این گفت‌وگو چند ماه قبل از فوت رضا نیازمند انجام‌شده است.
مهم‌ترین مشکل اقتصاد امروز ایران چیست؟ پرسشی که رضا نیازمند برای پاسخ به آن کمی مکث می‌کند و می‌گوید: «امروزه ایران در یک گرفتاری شدید مالی و اقتصادی گیر افتاده است، گرچه گرفتاری‌هایی ایران با آمریکا درباره پرونده هسته‌ای برطرف شده است اما اثرات آن هنوز برجای‌مانده است؛ مع‌ذلک دست و پای مابعد از مدت‌ها با برجام بازشده و می‌توانیم فکر کنیم. البته مدتی طول می‌کشد تا برنامه‌ریزی‌های ما عمل کند.»
او از تجربه دهه ۴۰ و تلاش‌های آن دوران خود می‌گوید: «ما تجربه‌ای از رکود و خروج از رکود و آغاز دوران رونق را در دهه ۴۰ داشتیم؛ اقداماتی که در ۴۰ انجام شد توانست ما را از رکود شدید دوران دکتر امینی و اصلاحات ارضی بیرون آورد و یک‌مرتبه پیشرفت شروع شد و توانستیم به‌سرعت به رونق ژاپن برسیم یعنی بیش از ۱۴ درصد رونق را در سال تجربه کردیم.»
مدام پای خود را تکان می‌دهد؛ پیرمرد چانه‌اش را به عصایی چوبی تکیه داده و از درد استخوان می‌نالد؛ اما بازهم صبورانه ادامه می‌دهد: «ما در آنجا مدلی را تجربه کردیم که موفق بود، ولی امروز شرایط تغییر کرده و نمی‌توانیم دوباره با آن مدل کار کنیم. برای همین من برای شرایط حاضر مدل جدیدی را طراحی کرده‌ام و خلاصه این طرح را قبلاً به وزیر صنعت، معدن و تجارت دولت یازدهم نوشته بودم. ایشان هم نامه‌ای به رئیس‌جمهور نوشتند و دستور هم داده‌شده است. اما کارها بسیار یواش، بی‌علاقه و به دست افراد ناوارد انجام می‌شود.»
او از راهکاری می‌گوید که آن‌ها در دهه چهل به کار بسته بودند: «هر وقت ما می‌خواهیم از دوران بعد از رکود و دوران مبارزه با رکود صحبت کنیم بهتر این است که ببینیم به چه دلیلی رکود شروع شد و این رکود چه وسعتی دارد.» رکود دهه چهل به این دلیل بود که یک‌مرتبه آقای امینی که سفیر ایران در آمریکا بود با «جان اف‌کندی»، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا توطئه چینی کردند و برنامه اصلاحات ارضی به دست امینی در کشور اجرا شد. حالا هم مهم‌ترین عامل رکود در اقتصاد ایران تحریم‌های آمریکایی است.»
رضا نیازمند آهی می‌کشد و ادامه می‌دهد: «امینی کسی بود که شاه از او بدش می‌آمد و دوست نداشت او را ببیند. اما یک‌دفعه به‌عنوان نخست‌وزیر به کشور آمد و مجری برنامه تهیه‌شده‌ای شد که در آمریکا آماده‌شده بود و آن برنامه اصلاحات ارضی بود یعنی تمام زمین مالکان را گرفته و به زارعان دادند.»
