ادب مرد بە ز دولت اوست. پێ پیاماقووڵەکا هەورامانی ئێسم | کردستان نامه

ادب مرد بە ز دولت اوست.
پێ پیاماقووڵەکا هەورامانی

ئێسماعیل شەمس

چی چن ڕوەنە هەورامان دوێ پیاماقووڵێش جە دەس دێ. کاکە عارف قادریان و کاکە وەلی فەتاحی؛ دوێ کەسایەتیێ نامدارێ و نویسەرێ گەورێ هەورامانی و هەورامی نویسێ کە کەم کەس جە هەورامانەنە بێ نەژناسۆشا و دمای فۆتیای ناوادەیشا خەمبار نەبۆ.
پێ من کاکە عارف قادریان هێشتا ئاغەی قادریانوو ساڵۆ حەفتایا کە جە دەبیرستانوو شۆهەداو پاوەیەنە معالموو شیمیما بێ. هەر چن من جە شیمی وەشم نێ، وەلێم ئاغەی قادریانم فرە وەش سیێ و تا چن مانگێ چێ وەڵ جارجار چەنیش قسێ کەرێنێ و فرۆ باسیما سەروو نویسۆ یاگەناما پاوە و دەگایا دەوروو و بەریش بێ کە ئەجۆم گەورەتەرین خێزمەت بە تاریخوو هەورامانیا. کاکە وەلیچ پێ من جە پاڵوو ئانەیەنە کە نویسەرێوی عال و پیێوی قسە وەش بێ هەمیشە حۆرمەت و خاترەش لامۆ بێ و فرۆ وەختا جە فەیسبووک و تێلێگرام و تێلێفۆنەنە قسێ کەرێنمێ. دماجاریچ کە پێوەرە قسێما کەردێ، چا وەختەنە بێ کە من جە گروو " هم اندیشی پاوە شار" یەنە جە بارۆ هەورامان و پاوەی قسێم کەردێ. کاکە وەلی ئی قسێ منشە کە واتەبێم: " ئێمە هەر پاسە کە هەم مۆسۆڵمانێنمێ و هەم سۆنیێنمێ و هەم شافێعیێ و ئی یەرە چێوە نیەنێ وەرانوەروو یەکتریۆ، هەر پاسەیچ کوردێ و گورانێ و هورامیێنمێ و بە هەر یەری پێوەرە مژناسیێمێ و نمەتاومێ جە یۆی جیاشا کەرمێ و بنیەیمێشا گژی یەکترینیۆ"، فرە پنە وەشە بێ.

ڕەنگا ئا ئازیزێ کە ئی باسوو منە مواناوە پێشا سەیر بۆ کە من چی جە گردوو سفەتە عالەکا کاکە عارف و کاکە وەلی ، " پیاماقووڵ بیەی" ئادیشام گێرتەن وەر چەم و بەرزم کەردەنۆ؟
گردێما مزانمێ پیاماقووڵ جە هەورامانەنە کەلیمێوەی فرە گەورێنە و ئەوسا جە لا مەخلۆقیۆ قەڐر و قیمەتی فرەش بێ. جە هەر دەگا و شاروو و گەڕەکێوەنە ئێمە چن پیاماقووڵێما بێنێ. ئەڵبەت ماقووڵی هەورامی هەر مەعقوولی عەرەبیا ، وەلێم مانا ماقووڵی جە فەرهەنگوو هەورامانیەنە فرە فرە سەرتەرا جە پیای عاقڵی. ماقووڵ کەسێوا کە عەقڵ و ئاوەز و ژیریش چەنی عەڐەب [ادب] و ئەخلاق و نەرم و نیانی تێکەڵ کەردەن .
پێ من ئی دوە عەزیزە، وەڵێ گرد چێویەنە ییاماقووڵێ هەورامانی بێنێ. هەر چن عەمرم ملۆ سەرۆ فرەتەر پینەیە میاووو کە ئەخلاق و عەدەب، یاگێوەی بەرزتەرەش جە عێلمی و مەدرەکی هەنە. من ئی مەسەڵە فارسیێمە فرە بە دڵەنە کە ماچۆ:" ادب مرد بە ز دولت اوست".
ئەجۆم ئارۆ، ئێمە نویسەرێ و قەڵەم بە دەسێ جوانێ هەورامانی بە ئەدەب یا عەڐەبی کەمتەر بەها مڐەیمێ و بە قسە و باسوو وێما دڵوو یەکترینی مێشنمێ.
ڕێخۆ ئی وەزعێ چێشا و ئێمە چی پێسما پەنە ئامان؟

پێ جوابۆ دای پی پەرسیە حەز کەروو جە داستانێوێ تارێخیێ کەڵک هۆر گێروو. تارێخزانێ وەختارێو باسوو کزبیەی و زەعفوو عەرەبە مۆسۆڵمانەکا کەرا ، ڕێخەش گێڵناوە زەمانوو خەوارێجی کەجە دەۆرۆ حەزرەتوو عەلی (خوا چەنەش ڕازی بۆ) و دمای ئاڐی چەنی گردوو مۆسۆڵمانا دەسشا کەرد بە جەنگ کەردەی.خەوارێج واچێنێ ئێمە تەنیا مۆسۆڵمانێ هەقەتینێنمێ و هەرکەس چەنی ئێمە نیا، تەنانەت ئەگەر عەلیچ بۆ کافرا؛ فارسی واتەنی: " هرکس با ما نیست علیە ماست". نەتیجێ ئی فکرەیە ئانە بێ کە ئادێ وێشا ئازاڐ زانێنێ کە بە هەرکەسی غەیروو وێشا و تەنانەت ئا ئەسحابە مەردێچە کە پێسە ئاڐیشا فکێرشا نەکەردەبێ، قسێ واچا و بە کافرشا بزانا و دەسووروو کۆشتەیشا دا. وەختێو بڕێو کەسێ ئی کارێ خەوارێجیشا بە عەلی یاونێ فەرماواش: قەیڐێش نیا، ئاڐێ برێ ئێمەنە، ئیسە با دوێ قسێچ واچا و وەرانوەرماوە مڐرا ؛ و ئێتر ناسێش کەس چەنیشا گژیۆ. وەلێم ئادێ گۆششا نەدا پی قسا و درێژەشا دا بە ڕاو وێشا و تا یەرێ قەڕنێ چا دماتەریچ هەر بێنێ و کەسشا غەیروو وێشا قەبووڵ نەبێ و ئاخریچ جە بەینەنە لوێ.

ئینەمە نویس تا بیاووو پی پەرسیە کە ئێمە کەی ئی هەقیە مدەیمێ بە وێما کە وەرانوەریما و ئانەیە کە پێسە ئێمە ویر نمەکەرۆ بە تاوانبار بژناسمێ؟ جواب یەک چێوا : وەختێو کە تەنیا وێما بە هەق بزانمێ. ئەگەر ئارۆ تەماشۆ بڕێو نویستا قەڵەم بە دەسا کەرمێ، ئاشکرا وینمێ کە کابرا هەرکەس غەیروو ویروو ئادی واچۆ، فرە ڕەحەت تۆهمەتوو خیانەتکار و وێ ورەش و وێ بە کەم زان و درۆزن و کاسەلێس و کافریش و ... منیۆ پۆ.

من ئەجۆم گەورەتەرین خەتەر پێ سەوای هەورامانی، هەر ئی " وێ بە هەق زانایەنە". ئی فێکرەنە کە بە ئێمە ئیجازە مڐۆ بە غەیروو وێما قسێ واچمێ و تاوانبارێش کەرمێ و دماتەریچ واچمێ هەقوو وێشا، چوونکە ئاد ئی فێکروو منشە قەبووڵ نیا و کەسێو کە ئینەشە قەبووڵ نیا لایێقوو ئی تۆمەتانە.
مەرڐەی عەزیزا سەختا، وەلێم مەرگوو ئی دوە نویسەرە ماقووڵەیە پێ من سەخت تەر بێ، چی؟ چوونکە ئادێ جە قسێنە و جە نویسەیەنە بە ئەخلاقێ و بە ئەدەبێ بێنێ. ئادێ وێشا بە هەق نەزانێنێ و قسێ به وەرانوەروو وێشا نەواچێنێ. ئادێ خەڵکی بە یۆی نزیک کەرێنێ و جە یەکترینی جیاشا نەکەرێنە.
خوا بەخشۆشا و یاگێشا بەهەشت بۆ.
@kurdistanname