2022-07-18 15:47:35
درمانده شدن یا درمانده کردن؟
(سهیل یاری)
در
امثال و حکم استاد دهخدا چنین می‌خوانیم:
«و فِى النّاسِ مَن إذا أَوجَزَ
أَعجَزَ. از نَفثةُ المَصدور زيدَرى. پاره‌ای مردمان چون كوتاه گفتن خواهند،
از بيانِ مقصود درمانند.» (دهخدا، ۱۳۱۰: ج۴/۱۸۹۰).
سخن عربی مذکور، از مَقامهٔ ششم
مَقامات الحریری است (حریری، ۱۴۲۵: ۵۹)، البته در
مقامات به این صورت آمده است: «و إنّي لأعرِفُ الآنَ مَن... إذا أوجَزَ أعجَزَ».
سخن بر سرِ ترجمهٔ «أعجز» به «درمانند» است. این ترجمه نادرست، و درست، «درمانده/عاجز کند» است: «أَعجَزَهُ: عاجز كرد او را. درمانده كرد او را». (زمخشری، ۱۳۸۶: ۱۹۵)؛ یعنی اِعجاز می‌کنند و دیگران از آوردن سخنی چون سخن آنان، درمانده و عاجزند.
شَریشی در
شرح مقامات الحریری نوشته است: «أعجَزَ، أَي عَجَزَ عَن فِعلِهِ غَيرُه» (شَریشی، ۱۴۲۷: ج۱ /۱۶۰)؛ یعنی «أعجز: دیگری از انجام آن درمانده است.»
در یکی از ترجمه‌های کهن مقامات حریری، واژهٔ مذکور چنین ترجمه شده است: «چون کوتاه کند، عاجز کند» (ناشناخته، ۱۳۶۵: ۳۸).
استاد یزدگردی هم در تعلیقات
نفثة المصدور چنین نگاشته است: «در ميان مردم كسانىاند كه چون به ايجاز گرايند (: سخن گويند و يا نويسند) اِعجاز كنند (نسوی، ۱۳۷۰: ۳۳۰).
منابع - الحريري البصري، أبومحمد قاسم. ۲۰۰۵/۱۴۲۵.
مقامات الحريري. الطّبعة الرّابعة، بيروت: دار الكتب العلمية.
- دهخدا، علي‌اكبر. ۱۳۱۰.
امثال و حكم. ۴ج، طهران: مطبعهٔ مجلس.
- زمخشرى، محمود بن عمر. ۱۳۸۶.
مقدمة الأدب. چاپ اول، دانشگاه تهران.
- الشَّريشي، أبي عباس أحمد، ۲۰۰۶/۱۴۲۷.
شرح مقامات الحريري. وضع حواشیَه: إبراهيم شمس‌الدّين. ۳ج، الطبعة الثانیة، بيروت: دار الكتب العلمية.
- ناشناخته. ۱۳۶۵.
ترجمهٔ مقامات حریری. پژوهش دکتر علی رواقی. چاپ اول، مؤسسهٔ فرهنگی شهید محمد رواقی.
- نَسَوى، شهاب‌الدّين محمد. ۱۳۷۰.
نفثة المصدور. تصحیح و توضیح: امیرحسن يزدگردى، چاپ دوم، تهران: نشر ويراستار.
https://t.me/joinchat/AAAAAD7Fssu7AgJ7o97tgw
940 viewsسهیل یاریِ گُل‌دَرِّه, edited 12:47
م
