توصیه‌هایی برای آموزش مفاهیم اخلاقی به کودکان Amy Morin ه | دکتر مهری پورحیدر 🧠 روانشناس تخصصی کودک و نوجوان
توصیه‌هایی برای آموزش مفاهیم اخلاقی به کودکان
Amy Morin
همچنانکه یک کودک رشد می‌کند، با اخلاقیات، شامل اصول و قواعدی که بر تعامل او با دیگران تاثیر میگذارند، آشنا میشود. باورهای بنیادین، سرشت، و تجربه‌های زندگی، فقط قسمتی از مجموعه عواملی هستند که بر حس اخلاق مداری کودک تاثیر میگذارند.
یک کودک، در هر روز، با افراد و موقعیت هایی مواجه میشود که موجب شکل گیری و جهت دادن به اصول اخلاقی در او می‌شوند؛ از تعامل با کودکی دیگر در زمین بازی، تا دنبال کردن خط داستانی یک برنامه تلویزیونی، تجربه هایی هستند که دیدگاه او در ارتباط با اخلاقیات را میسازند.
این یک میل طبیعی در هر والد است که بخواهد تاثیراتی در شکل گیری ارزش‌ها و درست و غلط‌های ذهنی کودک داشته باشد. با این وجود، تشخیص آنکه چه سنی مناسب ترین زمان ممکن برای آموزش یک اصل اخلاقی به کودک است، همواره آسان نیست.
در ارتباط با مراحل تکامل اخلاقی در کودکان، آگاهی از این موارد برای والدین مفید است:
به دست آوردن درکی از مفهوم خوب و بد، درست و غلط، و تفاوت آنها با یکدیگر، در حدود دو سالگی اتفاق می افتد. در کودکان نوباوه و سنین پیش دبستانی، یکی از مهمترین انگیزه های انجام یا اجتناب از یک رفتار، پیامدهای خوب یا بد آن است. در این سنین، کودکان بیش از آنکه به احساسات دیگران و تاثیر رفتار خود بر آنها فکر کنند، به تنبیه نشدن و دریافت پاداش توجه می‌کنند. کودکان اگرچه تا قبل از سن ۴ یا ۵ سالگی نیز درجاتی از همدلی را در هنگام مواجهه با رنجش همسالانشان نشان میدهند، اما رشد و بروز آشکار توانایی همدلی در آنها معمولا در سن ۴ یا ۵ سالگی اتفاق می افتد. بنابراین می‌توان گفت، تا قبل از این سنین، مشاهدهٔ بیتفاوتی نسبی کودک در برابر رنجش و آسیب همسالان، نگران کننده نیست.
اگرچه کودکان در سنین پیش دبستانی تصمیم های سرنوشت ساز زندگی خود را نمیگیرند، اما آنها هر روز و در موقعیت های مختلف نیاز به انتخابها و تصمیم گیری هایی دارند که وجه اخلاقی بارزی دارند: 'آیا اسباب بازی ام را به دوستم بدهم با اینکه این کار را دوست ندارم'، 'آیا در صف جا بزنم چون نمی‌توانم تا نوبتم صبر کنم'، 'آیا میتوانم مداد دوستم را بدون اجازه او بردارم وقتی که به آن نیاز دارم'
مطالعات نشان میدهند که توانایی فراگیری مفاهیم اخلاقی در قالب داستان، در حدود سن ۵ یا ۶ سالگی شکل میگیرد. تا قبل از این سنین، استنباط اصول اخلاقی از داستانی دربارهٔ یک فرد دیگر، بسیار دشوار است. بنابراین جملات مستقیم، قابل فهم و شفاف، در این سنین تاثیرگذاری بیشتری برای انتقال یک پیام اخلاقی دارند؛ "ما وسایلی را که متعلق به افراد دیگر است بدون اجازه بر نمیداریم چون این کار اشتباه است، و ممکن است باعث ناراحتی و رنجش آنها شود".
همچنانکه درک کودک از مفاهیم اخلاقی بالاتر می‌رود، از او بخواهید که آنها را در داستان دیگران جستجو کند. مثلاً هنگام خواندن یک کتاب یا تماشای یک برنامه تلویزیونی، برداشت او را از صداقت، همدلی و نوعدوستی شخصیت های داستان بپرسید و دربارهٔ چگونگی استفاده از آنها در زندگی روزمره، با او گفتگو کنید.
