لابد تا به حال این تحلیل را شنیده اید که... [۱] اگر علاقمند ب | مصدق به روايت تاريخ و اسناد
لابد تا به حال این تحلیل را شنیده اید که... [۱]
اگر علاقمند به مطالعات نهضت ملی بوده باشید لابد تا به حال این تحلیل را شنیده اید که "مصدق در برابر کودتا مقاومت نکرد و توده ها را به خیابان نکشاند زیرا دولت او بویژه از نظر اقتصادی امکان تداوم نداشت."
اسناد ایالات متحده اما چه می گویند؟ یکی از مهمترین اسناد در این رابطه بر می گردد به گزارش مفصل متیسون مسئول سفارت آمریکا در ایران. متیسون این گزارش را در تاریخ ۲۱ مرداد ۱۳۳۲ به وزارت خارجه ایالات متحده ارسال کرده است. بند سه این گزارش چشم انداز اقتصاد ایران را مرور می کند. این بند را بخوانیم:
گرچه وضعیت اقتصادی و مالی ایران همچنان رو به وخامت می گذارد، راههای متعددی وجود دارند که دولت را قادر می کنند در کوتاه مدت اوضاع را بهبود بخشد.دولت تاکنون از استفاده از ذخیره طلا خودداری کرده است، تا اندازه ای به سبب بیم از اینکه شاید سلاح موثری بدست مخالفان داده شود و تاثیر روانی نامطلوبی بر مردم به طور کلی داشته باشد. با تقویت وضعیت سیاسی نخست وزیر در نتیجه ی همه پرسی،این بیم و هراس ها کاهش یافته است.با این حال،دولت هنوز هم در نظر دارد که از طلاها تنها به عنوان آخرین چاره برای رفع بحران مالی شدید استفاده کند.
روشن ترین نکته در وضعیت کنونی،چشم اندازهای صادراتی بویژه صادرات فرش،برنج و جو است.ارزیابی دولت این است که حجم صادرات در سال گذشته تا ۵۰ درصد افزایش یافته و بدین ترتیب ارز مورد نیاز را برای واردات ضروری تامین کرده است.
عامل سومی که می تواند این وضعیت را بهبود بخشد،تمایل آشکار شوروی برای گسترش تجارت پایاپای با ایران و اعطای امتیازهایی درباره ی ادعاهای مالی ایران علیه شوروی ست. اگر شوروی طلاها و دلارهایی که ایران ادعای آن را دارد فراهم کند،اعتقاد بر این است که دولت در استفاده از آنها برای پرداخت هزینه های جاری تردید نخواهد کرد.با این حال اتکای بیش از اندازه به شوروی مستلزم اعطای امتیازهایی متقابل در عرصه سیاسی از سوی ایران است.
تاکنون تنگناهای مالی واقعی را در اصل طبقه ی حقوق بگیر بویژه کارمندان دولت احساس کرده اند. طبقه کارگر چنانکه اعتصاب های منطقه ای هم نشان می دهد،بطور فزاینده ای متاثر شده است.دولت می تواند با افزایش چاپ اسکناس دستمزد کارمندان دولت را افزایش بدهد و آثار تورمی این کار را با استفاده از بخشی از ذخیره ی طلا برای واردات و افزایش واردات از شوروی کاهش دهد.
اگر دولت از قابلیت های استفاده از ذخیره طلا، افزایش صادرات و گسترش تجارت با روسیه بهره کامل را ببرد، ممکن است بتواند بحران شدید مالی را برای دوره ای نامتعین به تاخیر بیاندازد.
@hamidrezaabedian
منبع: مذاکرات ایران و آمریکا، اسناد سیاسی سفارت آمریکا در تهران از دی ۱۳۳۱ تا دی ۱۳۳۲ ، کتاب پارسه ۱۳۹۷، ص ۲۹۷
