حقایق زندگی (احمد کسروی) 31ـ یک گام دیگری در راه پیشرفت | پاکدینی ـ احمد کسروی

حقایق زندگی (احمد کسروی)

31ـ یک گام دیگری در راه پیشرفت (تکه‌ی سه از سه)


گفت : این اندیشه‌ها درست ، ولی راه پیشرفتش چیست؟.. این اندیشه‌ها در جهان بی‌سابقه نیست. «کنگره‌ی صلح لاهه» و «جامعه‌ی ملل» آزمایشهایی بود که ثابت کرد این اندیشه‌ها پیشرفت ندارد.

گفتم : ما پاسخ اینها را آماده داریم. می‌گویید : راه پیشرفتش چیست؟! می‌گویم : تاکنون راه پیشرفت دیگر اندیشه‌های بزرگ چه بوده؟.. شما هر نظم و سامانی در جهان می‌بینید تازه است ، یک روز بوده که نبوده و مردم آن را نمی‌شناخته‌اند. در چهارصد سال پیش کمتر کسی معنی مشروطه را می‌دانست و کمتر کسی هواخواه آن بود و همچون پادشاهان بزرگ جهان دشمنانی داشت ، و با آن حال ، امروز در جهان پیش رفته است. هر حقیقتی همینکه عنوان شد و در راه آن کوشش و ایستادگی رفت بیگمان پیش خواهد رفت.

اما «کنگره‌ی صلح لاهه» و «جامعه‌ی ملل» آنها را دولتها بنیاد نهادند ، و این کارها نه چیزی است که با دست دولتها پیش رود. گذشته از آنکه دولتها در هرکاری سیاست خود را منظور دارند و چون سیاستشان انجام گرفت از آن چشم پوشند. صلح لاهه و جامعه‌ی ملل نیز بدینسان از میان رفت. کنگره‌ی صلح لاهه را نکولای دوم امپراتور روس پیشنهاد کرد و بخواهش او بود که بنیاد یافت. من از شما می‌پرسم آیا نکولا یک مرد صلح دوستی بود؟!.. آیا او اصلاح جهان را می‌خواست؟!.. آیا سیاست دولت آنروزی روس صلح‌جویانه بود؟!..

«جامعه‌ی ملل» اگرچه نواقصی داشت با اینحال یک بنیاد بزرگی بود و آنچه جلو پیشرفتش را گرفت این بود که دولتها بنیاد نهاده بودند و خود آنها از اعتبارش انداختند. اگر اندیشه‌ی توده‌ها آن را پدید آورده بود بآن آسانی از میان نمی‌رفت.

من داستان جنگ را بعنوان مثل یاد کردم. مقصود ما تنها آن نیست ، و آن بتنهایی صورت‌پذیر نتواند بود. باید بنیاد زندگانی از اساس تغییر یابد و دیگر چیزها درست شود این هم روی آنها. جنگ از میان دولتها هنگامی‌ برخیزد که انبوه مردم بیهوده بودن اینگونه جنگها را بدانند و از آن بیزاری نمایند. هنگامی ‌برخیزد که همه‌ی مردم (یا بیشتر آنها) معنی درست زندگانی را بفهمند و خود مردان آراسته و پاکی باشند.

در جهان کارها بهم بسته است ، تا همه‌ی آنها درست نشود از یکی تنها نتیجه‌ نتواند بود. این چه معنی دارد که بجهان هیاهوی مادّیگری اندازند و زندگانی را جز مبارزه نشناسند و از آنسوی توقع دارند که جنگ از میان دولتها برخیزد؟!.. چه معنی دارد که به یک پولدار حق دهند که چون پول دارد صدها ماشین بکار اندازد و راه روزی را بروی هزارها کسان ببندد ولی آرزومند باشند که دولتهای توانا کشورهای ناتوان را لگدمال نسازند؟!..

از این گذشته ، این کارها باید با دست یک دسته از مردان پاکدرون و بلنداندیشه انجام گیرد و شرط نخست آن دینداری و خداشناسی می‌باشد. دوباره می‌گویم : اینها نه چیزی است که با دست دولتها انجام یابد.

در ایران یک نافهمی هست و اینکه «نیرو» را تنها نیروهای مادّی شناسند و پیشرفت هر کاری را جز در نتیجه‌ی زور ندانند. شما امروز هر اصلاحی را گفتگو کنید خواهند گفت : «قوه لازم است» ، و از همینجاست که همه‌ی کارها را از دولت که قوه در دست دارد توقع می‌کنند. شما اگر در مجلسی گفتگو از «اصلاحات» کنید خواهید دید یکی سر برآورده با حال تأسف چنین خواهد گفت : «از گفتگو چه فایده حاصل می‌شود ، باید قوه باشد» دیگری سر برآورده چنین گفت : «اختیار این مملکت را بدست من بدهند تا ببینند چه جور اصلاح می‌کنم». این یکی از نادانیهای شوم این توده است.

در این باره راستی آنست که حقایق باید با نیروی خود پیش رود. یک حقیقتی همینکه آغاز شد و کسی یا کسانی آن را عنوان نمودند و ایستادگی نشان دادند مردان پاکدرون و باخرد از هر سو بهواداری از آن برخیزند و راه پیشرفت آن را باز گردانند.

اینان همیشه داستان اسلام را مثل آورده می‌گویند : «پیغمبر اسلام تا شمشیر نکشید کاری از پیش نبرد». ولی فراموش می‌کنند که آن شمشیر را بدست او اسلام داده بود. پاکمرد عرب آن روزی که در مکه برخاست تنها خودش بود. ولی در نتیجه‌ی حقایق ، مردان باخرد و پاکدرون بگرد او آمدند و از همانجا نیرو پدید آمد و راه پیشرفت را باز کرد.

این سخنان که ما می‌گوییم و مردمان را بزیستن از راه خرد دعوت می‌کنیم جهان تشنه‌ی آنهاست. بویژه در نتیجه‌ی این جنگ که سالهای دراز خواهد کشید و نتیجه‌ای جز ویرانی شهرها و بهم خوردن سامان زندگانی نخواهد داشت. تاکنون مردم نام «تمدن اروپا» را یاد گرفته بآن امیدهایی می‌بستند و این جنگ آن امید را از میان برده بهمه نشان خواهد داد که این راهی که اروپا پیش گرفته جز راه بدبختی و نابودی نیست ، و اینست در جستجوی یک راه رهایی خواهند بود ـ راهی که ما دنبال می‌کنیم و جهانیان را از این بدبختی رها خواهد گردانید.