فهمیدن یک فرآیند است _می‌توان آن را فرآیندِ تولیدِ ایده‌ها | فلسفه
فهمیدن یک فرآیند است _می‌توان آن را فرآیندِ تولیدِ ایده‌ها نامید_ و به همین دلیل قابلِ قیاس با فرآیندِ تولیدِ مادی است. از این روست که می‌توانیم بگوییم نظم و اتصالِ ایده‌ها با نظم و اتصالِ اشیاء یکسان است: هردو در واقع نظمی واحد و یکسان، و حرکتی مشابه و همانندند که گاه به مثابهِ واقعیت و گاه به مثابهِ اندیشه خود را بیان می‌کنند. بدین سبب فهمیدن باید همچون یک فعالیت در نظر گرفته شود نه یک بازنماییِ منفعل. اسپینوزا بارها و بارها به این موضوع اشاره می‌کند: شناخت صرفاً آشکارگیِ حقیقتی از پیش موجود نیست، بلکه فرآیندِ تکوینیِ فهم‌ای است که مقدم بر تولید شدنش وجود ندارد. بنابراین فرآیندِ فهمیدن و پیش‌رویِ فهم، پیامد و تابعِ یک اصلِ آغازینِ مطلق نیست، یعنی اصلی که از خلالِ برقراریِ بنیادهایش به حقیقت مجالِ ظهور دهد؛ بر خلافِ یک نظمِ صوری که توسطِ حدودش متعین شده است، یک فرآیندِ عملی هرگز آغاز نمی‌کند، چراکه همواره پیشاپیش آغاز شده است.
