فیلسوف و نویسنده‌ی انگلیسی، جان استوارت میل، بیش از صد سال پیش | روانشناسی طرحواره
فیلسوف و نویسنده‌ی انگلیسی، جان استوارت میل، بیش از صد سال پیش طرز فکر را این گونه بیان کرد:
پرسش از همه چیز؛ روی برنگرداندن از هیچ مشکلی؛ نپذیرفتن هیچ اعتقادی از سوی خودمان یا دیگران مگر با موشکافی؛ توجه به سفسطه یا عدم انسجام یا پریشانی فکر؛ و مهم‌تر از همه، تلاش برای فهماندن کامل معنای واژه پیش از به کار بردن آن و معنای مطلب، پیش از پذیرفتن آن...
این برداشت از تفکر باز، دو ویژگی دارد: آزاداندیشی و دقت... آزاداندیشی یعنی این که در نتیجه گیری خیلی عجله نکنیم. بپذیریم که چیزی را نمی‌دانیم و بخواهیم شیوه های جدید تفکر و عمل کردن را جست وجو کنیم. خوب فکر کردن، پیش از همه چیز، از اشتیاق به رمزگشایی و تلاش برای فهمیدن حقیقت، مایه می‌گیرد.
یکی از معیارهای گرایش افراد به تفکر عقلانی و انعطاف‌پذیر، میزان آزاد اندیشی و گشودگی آنها نسبت به افکار و تجارب جدید است. تفکر آزاداندیشانه، یک نظام فکری است که در آن افراد، تحمل عقیده و نظر مخالف را دارند و تمایل دارند به جستجو و پردازش اطلاعاتی بپردازند که مخالف با باورهای آنهاست و به جای اینکه صرفاً طبق حس و شهود، استدلال کنند؛ بیشتر بر قواعد استنباطی و استنتاجی تفکر تحلیلی و نقادانه اتکا کنند.
وقتی شما تفکر باز فعال و انعطاف‌پذیر دارید تحمل ابهام و تردید را دارید و سریع برای رفع ابهام یا کاهش هیجانات، نتیجه‌گیری نمی‌کنید و قضاوت خود را می‌توانید تا کسب اطلاعات بیشتر به تاخیر بیندازید.
می‌پذیرید که ممکن است دچار خطا و سوگیری در افکار خود باشید؛ پس در شرایط نسبی، مطلق و با قطعیت، قضاوت نمی‌کنید. همچنین دنبال افکار مطلقِ ضمانت بخش و اطمینان بخش نیستید که فقط به شما احساس امنیت بدهند و می‌دانید که گاهی بایستی در شرایط عدم قطعیت، تصمیم بگیرید.
هوش، سواد و عقلانیت متعارف افراد، لزوماً نشانه تفکر باز فعال در آنها نیست. زیرا عمومآ افکار ما بیشتر در جهت منافع و حفظ هویت فردی و گروهی، تایید طرحواره‌ها و باورهای ما تشکیل می‌گردند. بنابراین بایستی مهارت‌های تفکر تحلیلی و نقادانه را بیاموزیم؛ در خود پرورش دهیم و آگاه از خطاهای شناختی و سوگیری‌های ذهن خود باشیم.
