2021-12-07 13:25:54
علوم پایه و رئیس جمهور
امروز فرصتی مهیا شد تا در حضور رئیس جمهور در دانشگاه صنعتی شریف چند کلامی در اهمیت توجه به علوم پایه و نقش آن در توسعه ی پایدار بگویم.
متن صحبت من:
به نام خداوند جان و خرد کزاین برتر اندیشه بر نگذرد
با سلام
این روزها موضوع انشای خاطره انگیز دوران دبستان ما "علم بهتر است یا ثروت"، به سخره گرفته میشود. مقایسۀ زندگی پر از محرومیت جویندگان علم دیروز و معلمان علم امروز، با زندگی پرتجمل سوداگران بازارهای سرمایه، آنرا به شوخی بدل کرده است. هر روز، از تعداد کسانی که باور دارند که علم سرمایۀ اصلی تولید ثروت است، کاسته میشود. این، به این دلیل نیست که این باور، به کلی از دست رفته است؛ هنوز در سطح کلان تر، باور داریم که علم، مولد قدرت است. تمام کشورهای قدرتمند جهان، و البته ثروتمند، از نظر علمی پیشرو هستند. نکته این است که در دنیای کنونی، دیگر تولید ثروت از علم، در مقیاس فردی، کار ساده ای نیست. برای چنین کاری، به برنامه های ملی و بلند مدت نیاز است.
در کشور ما، به نقش علوم پایه در تولید ثروت و قدرت آنگونه که شایسته است توجه نشده است و نمیشود. در مقابل شاهدیم که بسیاری از کشورهای دور و نزدیک سهم بزرگی از درآمد خود را بر روی علوم بنیادی سرمایه گذاری میکنند. شاید به این دلیل که ما همیشه، به دنبال راه حلهای سریع برای حل مشکلات آنی هستیم. برای حل آنی این مشکلات هم، نیازمند دانشی هستیم که در گذشته تولید شده است و امروز در دست مهندسان است. بله، امروز و فردا را مهندسان میسازند ولی آینده دور را، علوم زیربنایی. عدم توجه کافی به علوم پایه، اشتباه راهبردی است که کشورهای "در حال توسعه" را همیشه در حال توسعه نگه میدارد و شانس توسعه یافتگی را از آنان میگیرد. پژوهشهای محصول محور، البته ارزشمند هستند؛ مدیریت آنها ساده است؛ بازده سریع است؛ میدانید که چه میخواهید و در راه رسیدن به آن تلاش میکنید؛ و اگر به درستی به پیش روید حتما به نتیجه هم می رسید. چون این مسیر، قبلا امتحان و حتی هموار شده است. در هر گلوگاهی، امکان خرید کمک وجود دارد و یا میتوانیم کپی کنیم، ولی در نهایت، نمیتواند مزیت بزرگی برای کشور فراهم کند؛ چون محصولی را که میخواهید، وجود دارد؛ قبلا به آن فکر کرده اید؛ و نمونه اش را دیده اید. ولی به زودی کهنه و قدیمی میشود. محصولات و فن آوری آینده را امروز نمیتوان حتی به راحتی پیشبینی کرد.
نیوتن وقتی قوانین نیرو و شتاب را مطالعه میکرد، در فکر ساختن ماشین هایی نبود که زندگی امروز ما را کاملا با زندگی او متفاوت کرده است.
سالها پیش کشورهای اروپایی، سرمایه ای برای راه اندازی بزرگترین آزمایشگاه، یا حتی ماشین بشری، به نام سرن را فراهم میکنند. پولهایشان را روی هم میگذارند؛ از دیگر کشورهای دنیا نیز کمک میگیرند (ایران هم در این آزمایشگاه مشارکت داشته است). دانش پیشگان بزرگی از کشورهای مختلف جهان را به کار میگیرند، برای بیش از ۲۰ سال هزینه میکنند، تأسیسات میسازند و حقوق میدهند، با این هدف که ذره ای گمشده در نظریه ای فیزیکی را بیابند. البته مییابند و به آن افتخار هم میکنند. ولی در کنار این کشف، فنآوری هایی خلق میشود که در ابتدا، تصورش را هم نمیکردند. یکی از مهمترینشان اینترنت است که به عنوان مهمترین اختراع بشری در تاریخ، پس از زبان، خط و چاپ، از آن نام برده میشود. لحظه ای دنیای امروز را بی اینترنت تصور کنید.
و اما الزامات پیشرفت در علوم پایه چیست؟
- اول از همه نیروی انسانی و جذب دانشجوی مستعد
این نکته به شدت تحت تاثیر بازار کاراست. در سالهای دور والدین به فرزندان خود میگفتند اینقدر به دنبال این توپ در کوچه ندو. بیا خانه و درس بخوان تا آینده ات را بسازی. امروز بچه های خود را از کلاس درس به مدارس فوتبال یا بازیگری میفرستند. تشویق دانش آموزان برای تحصیل در علوم پایه بدون بهبود وضعیت کار و معیشت فعالان در عرصه پژوهشهای بنیادین امکان پذیر نیست. انها آینده خود را در کسوت معلمان خود میبینند.
- آموزش پیش از دانشگاه اهمیت بسیار بالایی دارد.
آموزش در علوم پایه از سالهای اول تحصیل شروع میشود و برای آموزش با کیفیت نیازمند معلمان با کیفیت هستیم. بی توجهی به آموزش معلمان چرخه معیوبی را میسازد از دانش آموزان کم سواد و معلمان کم بنیه. متاسفانه ورود وزارت آموزش و پرورش در سالهای اخیر به عرصه آموزش عالی و تاسیس دانشگاه فرهنگیان این چرخه معیوب را تقویت کرده است. تقریبا تمام انجمن های علمی علوم پایه و اعضای فرهنگستان علوم به این رویه معترض هستند. آموزش عالی باید با کیفیت مناسب در دانشگاه پیگیری شود.
7.2K viewsReza Ejtehadi, edited 10:25
ر
