روزبه فیض ‌| یادداشت‌ها و ترجمه‌ها

2022-05-17 01:56:13 *نورمن فینکلستین: روسیه حق تاریخی دارد که به اوکراین حمله کند*
گفتگو با نورمن فینکلستین
ترجمهٔ روزبه فیض

قسمت ۱ از ۷

جهان معاصر با سرعت غیرقابل تصوری در حال تغییر است و بدون شک حملهٔ نظامی روسیه به اوکراین یکی از مهم‌ترین کانون‌های این تغییر است. جنگ اوکراین دیگر یک رویداد محدود نیست، بلکه به یک رویارویی نیابتی بین روسیه و ناتو تبدیل شده که می‌تواند تشدید نیز بشود، یا به خارج از مرزهای اوکراین گسترش یابد. به علاوه، ابعاد آن به مراتب از عملیات نظامی فراتر رفته و اقتصاد و سیاست بخش قابل توجهی از جهان، به ویژه جهان غرب، را کاملاً تحت شعاع خود قرار داده است. در این میان برای درک آن چه در حال رخ دادن است مراجعه به رسانه‌های رسمی و غیررسمی نیز لزوماً کارگشا نیست. چون (۱) این رسانه‌ها به رسالت اصلی‌شان که گزارش بی‌طرفانهٔ رویدادهاست وفادار نیستند و خود به بخشی از کارزار اطلاعاتی دولت‌های درگیر تبدیل شده‌اند، (۲) در بسیاری موارد آن‌چه به عنوان تحلیل ارائه می‌شود بیشتر منعکس کنندهٔ ترس‌ها و آرزوهای نخبگان سیاسی و ارباب رسانه است تا واقعیت‌هایی که پذیرش آن‌ها آسان نیست، (۳) تلاش رسانه‌ها برای ساده‌سازی رویدادهایی که اساساً چند وجهی هستند و ارائهٔ آن‌ها به صورت روایت‌هایی تک‌وجهی و آسان‌فهم، ظرافت و پیچیدگی مورد نیاز برای فهم تحولات را از بین می‌برد، و (۴) تنوع و سرعت تحولات زیاد است و پی‌گیری و جمع‌بندی مطالب خبری و تحلیلی را دشوار می‌کند. به همین دلیل من علاوه بر مطالعهٔ منابع مختلف رسمی و غیررسمی، سعی می‌کنم نظرات افراد مطلعی که از قبل آن‌ها را می‌شناختم و به آن‌ها اعتماد نسبی دارم را دنبال کنم و این آراء را کنار هم قرار دهم تا بتوانم تحلیل خودم را از اوضاع به دست بیاورم. یکی از این افراد نورمن فینکلستین[۱] مورخ، محقق و مدرس آمریکایی است که آثار تحقیقی دقیق و شجاعانهٔ او دربارهٔ فلسطین-اسرائیل او را به دردسرهایی نیز انداخته است. در این‌جا بخشی از گفتگوی طولانی ایشان با بریانا جوی ‌گری[۲]، که به صورت خاص به اوکراین و این سؤال بسیار اساسی که آیا حملهٔ روسیه به اوکراین مشروع است یا خیر اختصاص دارد، را با کمی ویرایش/تلخیص ترجمه می‌کنم. این گفتگو مربوط به ۸ آوریل ۲۰۲۲ است (چند هفته بعد از آغاز حملهٔ روسیه به اوکراین) که می‌توانید آن را به صورت صوتی این‌جا بشنوید یا متن آن را این‌جا بخوانید (به انگلیسی). پیش از این که این گفتگو را بخوانیم نکته‌ای هست که شاید ذکر آن بد نباشد (تا موجب حواس‌پرتی خوانندهٔ مطلع نشود). در طی این گفتگو، فینکلستین چندین بار به عدد «سی میلیون کشتهٔ روس در جنگ جهانی دوم» اشاره می‌کند که بهتر است در مورد آن توضیحاتی بدهم. تخمین رسمی کشته‌های (نظامی و غیرنظامی) اتباع «شوروی» در جنگ جهانی دوم حدود ۲۷ میلیون نفر است [تخمین‌های بیشتر و کمتری هم هست]. این قربانیان همه روس‌تبار نبودند، اگر چه بخش بزرگی از آن‌ها از سه جمهوری روسیه، اوکراین و روسیهٔ سفید بودند: حدود ۲۳ میلیون نفر. به نظر می‌رسد که در چند جا فینکلستین شوروی و روسیه را به صورت مترادف به کار می‌برد که از برخی جهات درست است و در کلیت بحث او و نتیجه‌گیری‌هایی که می‌کند تغییری ایجاد نمی‌کند. آن عدد «سی میلیون» را می‌توانیم اشاره‌ای تقریبی به تعداد کشته‌های شوروی در جنگ جهانی دوم بدانیم که اکثر آن‌ها روس یا روس‌تبار بودند.

یکی از حضار از فینکلستین می‌پرسد که آیا او شباهتی بین «اشغال سرزمین‌های فلسطینی توسط اسرائیل و شیوهٔ برخورد بعضی افراد با بخش‌های مرتجع و راست‌گرای موجود در مقاومت فلسطینی» و [حملهٔ روسیه به] «اوکراین و شیوهٔ صحبت کردن برخی از چپ‌ها دربارهٔ دفاع اوکراینی‌ها و نیروهای [شبه‌نازی] مانند گردان آزوف» می‌بیند؟ در پاسخ، فینکلستین از میزبان [بریانا] اجازه می‌خواهد که کمی از موضوع دور شود و چنین شروع می‌کند.

فینکلستین: دربارهٔ مسألهٔ اوکراین. در گفتمان عمومی دربارهٔ اوکراین موضوعی آزاردهنده برای من وجود دارد—البته گفتمان که چه عرض کنم، ما شاهد هیستری عمومی هستیم—که به شرح زیر است. باز کردن / نظر دهید

2022-03-24 12:00:44 بیشتر رسانه‌های غربی (و معادل‌های وطنی‌شان) که امروز از خطای محاسباتی و ناتوانی روسیه در اوکراین می‌گویند، سال‌های پیش در وصف قدرت آن اغراق می‌کردند و روسیه را قدرقدرتی می‌دانستند که بر انواع تحولات خرد و کلان جوامع تأثیر جدی می‌گذارد. اکنون نیز، همچون آن سال‌ها، در توهم هستند.

https://twitter.com/roozfeiz/status/1506918667807768576 باز کردن / نظر دهید

2022-03-11 05:08:09 ‏فیلم سینمایی «پوست»—به کارگردانی برادران بهمن و بهرام ارک—را تماشا کردم و بسیار پسندیدم. نه تنها داستان، شیوهٔ روایت، فرم و پرداخت، موسیقی و سایر اجزاء آن متناسب و عالی بود، بلکه کارگردان‌های آن توانسته بودند لطافتی شاعرانه را با ژانر وحشت بیامیزند.
به نظر من این فیلم در شمار آثار ممتاز سینمای ایران است.

https://twitter.com/roozfeiz/status/1502103878547898368 باز کردن / نظر دهید

2022-03-08 03:19:46 ‏خصوصیت مشترک پروپاگانداها پیش‌بینی‌پذیر بودن‌شان است. هیچ پروپاگاندایی—به مخاطب خودی‌اش—نمی‌گوید برنامه‌ها خوب پیش نمی‌روند، بچه‌ها روحیه‌شان را از دست داده‌اند، تلفات زیادی داده‌ایم و نیروهایمان در راستای هدفی مبتذل از بین رفته‌اند. دشمن هم همیشه در آستانهٔ شکست مادی یا معنوی است.

https://twitter.com/roozfeiz/status/1500989317711384583 باز کردن / نظر دهید

2022-03-06 05:57:08 عملیات نظامی روسیه در اوکراین: تجاوز یا دفاع؟
روزبه فیض

جنگ روسیه-اوکراین ادامهٔ آزمون افرادی است که هم می‌خواهند مناسبت‌های واقعی جهان را بدون افتادن به دام دروغ و خرافه درک کنند، هم منتقد تکبر و زورگویی کشورهای غربی به رهبری آمریکا هستند، و هم می‌خواهند از دایرهٔ انصاف و توازن خارج نشوند. این کار ساده‌ای نیست و نمی‌توان صرفاً به دنبال کردن اخبار (چه داخلی و چه خارجی، چه رسمی و چه غیررسمی) اکتفا کرد، چون بدون داشتن روی‌کرد ذهنی مناسب، به راحتی می‌توان فریب جریان‌های عظیم «زر و زور و تزویر» در سیاست و رسانه را خورد. باید کنجکاو و حساس بود و در همه حال و در حد درک و توان جانب حقیقت و انصاف را گرفت.

کرملین می‌گوید به خاطر دفاع در برابر ناتو، جلوگیری از نازیسم مسلحانه و رو به گسترش در اوکراین، و جلوگیری از نسل‌کشی روس‌‌تبارها در شرق اوکراین مجبور به انجام «عملیات ویژهٔ نظامی» در این کشور شده است. این موضع روسیه قابل فهم است و چه بسا قابل پذیرش باشد. از آن طرف، اوکراینی‌ها، غربی‌ها و اکثر کشورهای جهان می‌گویند اقدام روسیه تجاوز نظامی به یک کشور دیگر است. این موضع نیز قابل فهم و احتمالاً قابل پذیرش است. اما این دو روایت کاملاً با هم در تضاد هستند. کدام‌یک از آن‌ها درست است؟

در این‌جا ما با یک پدیدهٔ ترکیبی مواجه هستیم که در هیچ روایت ساده‌ای جا نمی‌گیرد. کسانی که سال‌هاست منتقد اقدامات زورگویانه و سلطه‌جویانهٔ آمریکا و متحدانش بوده‌اند به راحتی می‌توانند جنبهٔ تجاوزکارانهٔ اقدام روسیه در اوکراین را ناچیز بیانگارند و بر عکس، کسانی که سال‌هاست نسبت به سلطه‌جویی آمریکا و متحدانش در نقاط مختلف جهان از جمله تجاوز نظامی به کشورهایی مانند عراق، افغانستان، لیبی و یمن نگاه غیرانتقادی داشته‌اند خواهند توانست نقش آمریکا و غرب را در تبدیل کردن اوکراین به تهدیدی علیه روسیه (از طریق تغییر غیرقانونی دولت در سال ۲۰۱۴، گسترش ناتو به سوی شرق و عضویت دی‌فاکتوی اوکراین در آن، تقویت ملی‌گرایان افراطی، شامل گروه‌های نئونازی که روی‌کرد خصمانه‌ای نسبت به روس‌تبارهای اوکراینی دارند، و اخیراً مطرح شدن احتمال حرکت اوکراین به سوی توسعه یا میزبانی سلاح‌های اتمی) را کم اهمیت بشمارند. اما هیچ‌کدام از این دو روی‌کرد درست نیست. یکی متمایل به خوار شمردن قوانین بین‌المللی است (بر فرض که ادعای دخالت بشردوستانه رد شود) و دیگری واقعیت‌های ژئوپولیتیکی در روابط بین کشورها—به ویژه در همسایگی قدرت‌های بزرگ—را نادیده می‌گیرد. به عبارت دیگر نه می‌توانیم سابقهٔ عملکرد غرب در قبال روسیه و جنگ داخلی در اوکراین علیه روس‌تباران استان‌های شرقی این کشور را نادیده بگیریم و نه این واقعیت را نادیده بگیریم که دخالت نظامی روسیه در اوکراین می‌تواند مصداق حملهٔ متجاوزانه باشد.

این موضوع ترکیبی و چند وجهی و چند لایه است و هر روایتی می‌تواند وجهی از آن را نشان دهد ولی ما را از وجه دیگری از آن دور می‌کند. متأسفانه بیشتر افراد توانایی پیش بردن همزمان چند روایت مختلف را ندارند و فقط به یکی که به نظرشان درست‌تر است می‌چسبند. برای آن‌ها درک این که روسیه می‌تواند در حال دفاع مشروع از چیزی باشد و در عین حال به شکل نامشروعی به چیز دیگری حمله (تجاوز) می‌کند قابل هضم نیست.

این نگاه تک‌روایتی منحصر به این مورد خاص نمی‌شود. بیشتر افراد برای فهم موضوعات سیاسی و اجتماعی علاقه‌مند به کلاف‌های تافته‌شدهٔ تک‌رنگ هستند و فرشی که ده‌ها نخ رنگارنگ در تار و پود آن تنیده شده را نمی‌پسندند. به همین خاطر است که فروشندگان روایت‌های تک‌رنگ بیشتر طرفدار دارند. این را در رویکرد نسبت به جمهوری اسلامی هم می‌بینیم و می‌بینیم که گفتمان‌های تک‌رنگ برای توصیف آن شکل می‌گیرند: «جمهوری اسلامی ظالم است» یا «جمهوری اسلامی مظلوم است». اما جمهوری اسلامی می‌تواند همزمان هر دوی این‌ها باشد؛ مثلاً به بخش بزرگی از شهروندان ایرانی ظلم کند و در عین حال در سطح منطقه‌ای در کنار مظلومان بایستد.

دربارهٔ ابعاد و زمینه‌ها و عواقب حملهٔ روسیه به اوکراین بسیار می‌شود نوشت که اگر فرصت کنم چنین نیز خواهم کرد. اما مهم این است که بپذیریم روسیه همزمان در حال دفاع از چیزی و تجاوز به چیز دیگری است. بسته به زاویهٔ دید ممکن است روایت دفاع یا تجاوز را پررنگ‌تر و مهم‌تر ببینیم. اما نمی‌توانیم فقط یکی را ببینیم و دیگری را به کلی نادیده بگیریم. در ضمن پذیرش تجاوزکار بودن روسیه به معنای نادیده گرفتن این واقعیت نیست که امپراطوری آمریکایی-انگلیسی-صهیونیستی که تقریباً همهٔ جهان را حیاط خلوت اختصاصی خود تعریف کرده بزرگ‌ترین تجاوزکار و سوءاستفاده‌کننده از قدرت در دنیای معاصر بوده و هست و سهم مهمی نیز در برافروختن آتش جنگ در اوکراین دارد.

۱۵ اسفند ۱۴۰۰ (۶ مارس ۲۰۲۲) باز کردن / نظر دهید

2022-03-04 11:57:30 دوستان گرامی، من در این کانال فقط یادداشت‌های خودم را منتشر می‌کنم (تألیف یا ترجمه) و بسته به شرایط ممکن است گاهی حتی چند هفته طول بکشد تا چیزی در آن منتشر کنم. اما من همه‌روزه منابع خبری و تحلیلی رسمی و غیررسمی مختلفی را که به تدریج طی سال‌ها انتخاب کرده‌ام مطالعه می‌کنم. اغلب این منابع به زبان انگلیسی هستند و ترجمهٔ همهٔ موارد مهم یا جالبی که در آن‌ها می‌یابم به فارسی عملاً برای من ناممکن است. تحولات مربوط به اوکراین که به نظر من اهمیتی به مراتب ورای اوکراین دارند باعث شد که تصمیم بگیرم در کانالی به زبان انگلیسی بریده‌ای از برخی از خبرخوانی‌های روزانه‌ام را قرار بدهم. اگر با زبان انگلیسی آشنایی دارید و دوست دارید بریده‌هایی که از خبرها و تحلیل‌های روز انتخاب می‌کنم را مطالعه کنید از شما دعوت می‌کنم این کانال جدید را دنبال کنید.

@unorthodoxnewsclippings
یا
https://t.me/unorthodoxnewsclippings

هدف من در این کانال این نیست که خبرهای مهم روز را پوشش دهم. در واقع اصلاً‌ هدف من پوشش خبر نیست، بلکه ارائهٔ گزیده‌هایی معنادار و کلیدی است که می‌توانند به ما برای مقابله با خودفریبی، نگاه خرافی به مناسبت‌های جهان و پروپاگاندا کمک می‌کنند. این را هم بگویم که منابع مورد علاقهٔ من بیشتر به حوزهٔ رئال‌پولیتیک، ژئوپولیتیک و تحولات مهم نظامی، اقتصادی و تمدنی مربوط می‌شوند—اگر چه به آن‌ها محدود نمی‌شوند.

بر خلاف کانال «به انتخاب روزبه» که بیشتر حول محور مطالب صوتی و تصویری (به صورت کامل) است، کانال جدید عمدتاً «متن‌محور» و «بریده‌محور» است. باز کردن / نظر دهید

2022-02-02 03:57:55 سازمان‌های حقوق بشری زیر دولت اسرائیل را—هم در داخل و هم در مناطق اشغال‌شده توسط آن—آپارتاید اعلام کرده‌اند: (در هر مورد لینک گزارش به زبان انگلیسی را گذاشته‌ام.)

۲۰۱۷: یکی از نهادهای سازمان ملل موسوم به کمیسیون اجتماعی و اقتصادی سازمان ملل برای آسیای غربی (ESCWA).
۲۰۲۰: سازمان اسرائیلی به نام ييش دين (Yesh Din)ِ. این گزارش فقط محدود به آپارتاید در مناطق اشغالی کرانهٔ باختری است.
۲۰۲۱: سازمان اسرائیلی به نام بتسيلم (B’tselem)
۲۰۲۱: دیده‌بان حقوق بشر (HRW)
۲۰۲۲: عفو بین‌الملل (AI). این سازمان گزارش خود را دیروز منتشر کرد.

https://mobile.twitter.com/roozfeiz/status/1488676067908980738 باز کردن / نظر دهید

2022-01-28 01:10:36 صرف‌نظر از واقعیت ماجرا، با خواندن این گفتگو به ذهنم رسید که چنین ماجرایی می‌تواند سوژهٔ یکی از فیلم‌های آقای فرهادی باشد. نکتهٔ ویژهٔ آن این خواهد بود که این بار خود کارگردان به عنوان شخصیت اصلی داستان در سایه‌روشن بین راست و دروغ و رفتار اخلاقی و غیراخلاقی گرفتار شده است.

در ارتباط با این ماجرا: "ماهنامهٔ «تجربه» در شماره جدید خود پرونده‌ای درباره‌ی مناقشات بین آزاده مسیح‌زاده، مستندساز، و اصغر فرهادی بر سر داستان محوری فیلم «قهرمان» منتشر کرده است؛ یکی از مطالب این پرونده، مصاحبه با آزاده مسیح‌زاده است که در طی آن، روند ساختن فیلم مستند خود، «دو سر بُرد - دوسر باخت» و نسبت آن با فیلم «قهرمان» را روایت می‌کند."

https://twitter.com/roozfeiz/status/1486823338177613832 باز کردن / نظر دهید

2022-01-23 23:33:03 آقای عباس عبدی نوشته‌اند: «‏نادیده گرفتن اتفاقات گذشته در روابط ایران و روسیه، از سوی حکومت رویکرد مثبتی در سیاست خارجی است. چون کشورها نمی‌توانند برای ابد در بند اتفاقات گذشته باقی بمانند، باید نگاه به آینده داشته باشند. مشروط بر این که این رویکرد در مورد همه کشورها نیز انجام شود.»

‏بله معیار اصلی در روابط با کشورهای دیگر باید رویکرد و رفتار کنونی آن‌ها باشد. اما اگر منظور غیرمستقیم آقای عبدی این است که جمهوری اسلامی فقط به دلایل تاریخی نسبت به غرب/آمریکا بدبین است باید توجه کنند که بدعهدی (برجام)، تحریم‌های حداکثری، و تهدید هر روزه به حملهٔ نظامی، رویکرد «کنونی» آن‌ها نسبت به ایران است.

https://twitter.com/roozfeiz/status/1485349002199633928 باز کردن / نظر دهید

2022-01-19 00:03:06 آقای مجید توکلی نوشته‌اند: "مفهوم «ابتذالِ شر» چندسال است که به‌طور وسیع‌تری در جامعه مورد استفاده قرار می‌گیرد و مردم نسبت به پیش‌پاافتادگی و عادی‌شدنِ نادرستی‌ها در جامعه معترضند. مردم معتقدند که روندهای مختلف در جامعه موجبِ عادی‌سازی، زیباسازی، تحمل‌پذیری، مداراپذیری و توجیه‌پذیریِ نادرستی‌ها شده است."

مدتی است که استفاده از عبارت ابتذال شرّ —که معادل banality of evil است—در برخی محافل فارسی‌زبان گسترش یافته و آنی که جایی اتفاقی رخ می‌دهد که باب میل دوستان نیست فوری می‌نویسند: «ابتذال شرّ!»
طبعاً هیچ‌کس نمی‌تواند مدعی شود که همهٔ این موارد باطل هستند و من هم چنین ادعایی ندارم: حتماً نمونه‌هایی می‌شود یافت که مصداق یا نشانهٔ عادی شدن شرّ باشند. اما ‏هر مفهوم یا ایده‌ای که از آن به شکل وسیع و بی‌معیار استفاده شود مبتذل خواهد شد. چنین است که ترسم از آن است که دوستان موفق شده‌ باشند خود مفهوم «ابتذال شرّ» را هم مبتذل کنند!

https://twitter.com/roozfeiz/status/1483543973377589252 باز کردن / نظر دهید