ابن سینا که بود و که نبود ؟ ابوعلی حسین بن عبدالله بن حسن بن | ساین تیا
ابن سینا که بود و که نبود ؟
ابوعلی حسین بن عبدالله بن حسن بن علی بن سینا (۳۵۹-۴۱۶ ه ش ) که در تاریخ به نام ابن‌سینا یا پورسینا مشهور شده است، دانشمندی فارسی زبان بود که به دو زبان فارسی و عربی کتاب نوشته است. ابن‌سینا، همانند بسیاری از دانشمندان زمانه خود – در بسیاری از علوم ورود و سررشته داشت. در حقیقت، او در بسیاری از علوم، سرآمد روزگار بود و در آن ها آثاری تحسین انگیز بر جای گذاشت. اما بزرگی و اثرگذاری او بیشتر در دو حیطه فلسفه و پزشکی نمود و شهرت پیدا کرده است. ما در این‌جا از ابن‌سینای پزشک سخن می‌گوییم و با بقیه تخصص‌های او کاری نداریم.
ابن سینا بی‌تردید پزشکی بزرگ بود. کتاب او با نام قانون در طب که به عربی نوشته است، اثری ماندگار و تاثیر گذار در طب مزاجی به شمار می‌آید. چنان که نقطه عطفی در سنت پزشکی بقراطی جالینوسی بوده است و در عین اقتباس و تاثیرپذیری فراوان از آن‌ها، بسیار نیز بر آن سنت و چارچوب افزوده است. یعنی مانند درختی است که با سنت پزشکی مزاجی و یونانی، ریشه‌ها و تنه مشترکی دارد. اما شاخه‌ها و میوه‌های تازه‌ای را به آن افزوده است.
این که ابن‌سینا دانشمندی بزرگ و مایه افتخار همه انسان‌ها و نیز فارسی زبانان و نیز ایرانیان است، جز یک حقیقت روشن نیست. اما این بزرگی و افتخار آفرینی به چند معنی هست و به چند معنی نیست.
بزرگی و افتخارآفرینی ابن‌سینا به این معنی است که:
１- او در زمانه خود دانشمند بزرگی بود و از حیث دانشی که داشت و آثاری که آفرید، یکی از قله‌های فرهنگ و اندیشه بشری به حساب می‌آید.
２- آثار او تا سال‌های طولانی در عالم پزشکی چه در خاورمیانه و چه در اروپا، از اصلی‌ترین و معتبرترین منابع پزشکی یه شمار می‌آمد. یعنی تا زمانی که طب مزاجی رونق و اعتبار داشت. با درآمدن رنسانس و علم پزشکی تجربی و مدرن، آثار او همانند دیگر آثار طب مزاجی به حاشیه رانده شده و به تاریخ علم پیوست
３- ما فارسی زبانان و ایرانیان می‌توانیم او را به عنوان چهره درخشانی در تاریخ علم به شمار آوریم و به او افتخار کنیم و باور داشته باشیم که ما در تاریخ علم پزشکی – و سایر علوم – سهم و مشارکت قابل توجهی داشته ایم و بخشی از میراث دانش و فرهنگ جهانی را نیاکان ما پدید آورده‌اند. ما از این حیث نه نسبت به دیگران احساس برتری جویی و فخر فروشی می‌کنیم و نه احساس تهی‌دستی و حقارت و انکار را جایگزین آن می‌سازیم.
اما بزرگی و افتخار آفرینی ابن‌سینا به این معنی نیست که:
１- ابن سینا همانی است که در افسانه‌پردازی‌ها – از قبیل سریال تلویزیونی که با نام او ساخته شد – به خورد مخاطبان داده می‌شود. یعنی فردی که از استعدادی فرا انسانی و فرازمانی برخوردار بود (چنان که در سریال تلویزیونی، یک بار آقای امین تارخ در نقش ابن‌سینا، مرده‌ای را که در آستانه تدفین است با ماساژ قلبی احیا می‌کنند و تشخیص می‌دهند که به علت مصرف چربی بالا دچار حمله قلبی شده است!) و از نظر فردی و اخلاقی در حد قدیسین بود (روایت همان سریال از مرگ ابن سینا با روایت تاریخی، زمین تا آسمان متفاوت است) و یا خطاناپذیر بود.
２- انتقاد از او به معنای تخطئه دانش ایرانی با دست کم گرفتم سهم ایرانیان و مسلمانان در تاریخ علم یا توهین به دانشمندان بزرگ و اسطوره های علم است
حقیقت آن است که همانطور که هیچ تعجبی هم ندارد، آثار این سینا که در زمان پدیدآمدن، شاهکارهای علمی زمان بودند، در زیر نور علم امروز، سرشار از خطاها و اشتباهات فاحش‌اند. اشتباهات ابن سینا در شرح آناتومی انسان (نظیر سه حفره‌ای دانستن قلب یا ناآگاهی از گردش خون و .....) امروزه حتی برای یک دانش‌آموز دبیرستانی که زیست شناسی دبیرستان را خوانده باشد، آشکار و عیان است.
