2022-02-10 21:40:22
برای کودک ساکن خارج از ایران چه کتاب فارسیای بخوانیم؟
بهمن دارالشفایی این سوال مهم را طرح کرده است و دکتر رویا مکتبی که برای پاسخ دادن به این پرسش بهترین است و تقریبا همهی ویژگیهای مورد نیاز را دارد، به این پرسش پاسخ داده است. مکتبی از کارشناسان شناخته شدهی ادبیات کودک و نوجوان با تحصیلات دکترا، ساکن آلمان و همکار کتابخانهی بینالمللی مونیخ، نویسنده مقالات متعدد و کتابهای مرتبط و مادر است.
او در پاسخش با اشاره به دشواریهای انتخاب کتاب، با ارجاع به تجربهاش معتقد است که بهترین راه، انتخاب کتابهای ترجمه شده به زبان فارسی است، زیرا این کتابها برای بچههایی که در محیط غیر فارسی زبان بزرگ میشود، مناسبتر است.
به نظر او “خیلی از فضاها و واژگانی که در داستانهای تالیفی ایرانی به کار برده میشود، برای بچههایی که در جامعهی ایران بزرگ نشده و مهد کودک و مدرسه نرفتهاند، اصلا قابل درک نیست.“
این پاسخ در حد تجربهی مادرانه قابل تامل و کاربردی است، اما در نگاهی کارشناسانه جای چون و چرا دارد.
در این پاسخ یا ترجمه فقط محدود به ترجمه از زبان انگلیسی و یکی دو زبان اروپایی مثل فرانسه و آلمانی فرض شده است یا اینکه فرض بر این است که همهی جهان یک شکل است و فقط جامعهی ایران متفاوت است.
به نظر میرسد که میتوان این تجربه را به این شکل تکمیل کرد که احتمالا فقط کتابهایی که بستر وقوع داستان یا روایتشان آمریکا و برخی از کشورهای اروپایی باشد، قابل ارایه به این بچههاست، مگر اینکه این بچهها ساکن کشورهای دیگری باشند. مثلا آیا این نسخه برای بچهی ایرانیتبار ساکن کره جنوبی و ژاپن و چین و ترکیه و کشورهای حاشیه خلیج فارس هم کار میکند یا باید کتابهای دیگری را انتخاب کرد؟
در پاسخ دکتر مکتبی همچنین این پیشفرض نهفته است که گویی تمام کتابهای نویسندگان ایرانی، بومی و فاقد ویژگیهای قابل فهم برای دیگرانی است که در جامعهی ایران زندگی نکردهاند.
در میان کتابهای فارسی که برای کودکان منتشر میشود، بسیاریشان فاقد ویژگیهای محلی است و با همان منطق هم به راحتی در کنار کتابهای دیگر قابل ارایه است. کتابهایی از نویسندگان ایران به زبان انگلیسی و زبانهای دیگر ترجمه شدهاند و احتمالا نباید فهمشان برای مخاطبی به زبانی دیگر مشکلی داشته باشد. با این همه موضوع مهم اینجاست که یکی از کارکردهای ترجمه در ادبیات کودک و نوجوان گشودن پنجرههایی به جهانهای دیگر است، به زندگیهای دیگر، به فضاهای دیگر و آشنایی کودکان و نوجوانان با تفاوتها و تنوعهاست.
این جنبهی ترجمه در روزگار ما بسیار مهم و به نوعی دفاع از تنوع و تکثر است. کتابهای ترجمهی بازار کتاب ایران را که نگاه میکنیم، در کنار معدود کتابهای خوب، پر است از کتابهای تکراری و کلیشهای. با این همه در همین بازار ترجمههایی از زبانهای دیگری -غیر از چند زبان مسلط بازار ترجمه - هم میتوان یافت که بچهها میخوانند و در فهم آنها مشکل پیدا نمیکنند یا اگر میکنند جستوجو برای فهمش کلید آشنایی با دنیایی دیگر است.
اگر کتاب، کتاب با کیفیتی باشد و داستان یا روایت یا متنی قابل اعتنا داشته باشد، به نظرم اتفاقا کتابهایی که فضایی ناشناخته یا حتی واژگانی ناشناخته دارند، بهترین امکان برای گفتوگو با کودک و بهترین کمک به یادگیری او هستند.
گسترش این دسته از مخاطبان در یک دههی اخیر، بازار تازهای پدید آورده است که نیازمند کتابهای ویژهای به زبان فارسی هستند. این کتابها را هم میتوان با معیارهایی از میان کتابهای موجود انتخاب کرد و هم میتوان با گسترش بیشتر این بازارکتابهایی را به طور ویژه برایشان مناسبسازی یا تالیف کرد.
با سپاس از بهمن دارالشفایی و رویا مکتبی که این بحث را آغاز کردند. با توجه به اهمیت آن امیدوارم دوستان دیگر هم نظرشان را بگویند.
.
763 viewsAli, 18:40