یکی از ویژگی‌های زبان فارسی وجود واژگان و اصطلاحات متنوع برای | یادداشت‌های محسن کاظم‌پور
یکی از ویژگی‌های زبان فارسی وجود واژگان و اصطلاحات متنوع برای تملق و چاپلوسی است. به جز این دو کلمه اصطلاحاتی چون خایه‌مالی، پاچه‌خاری، بادمجان دور قاب چینی، کاسه‌لیسی، استخوان‌لیسی، کس‌لیسی، جان‌نثاری و خودشیرینی، موزه‌پاکی (در فارسی افغانستان) در زبان عامه مردم استفاده می‌شوند. هر یک از آن‌ها به نوع خاصی از تملق اشاره داشته و وجه تسمیه خاص خود را دارند.
همانگونه که عرب‌ها واژه‌ها زیادی برای شتر دارند و اسکیموها واژه‌های زیادی برای برف، فارسی‌زبانان نیز اصطلاحات متعددی برای تملق ساخته‌اند:
خایه‌مالی: گفته می‌شود شاه سلیمان صفوی زمانی به عارضه خارش مزمن خایه مبتلا شده بود. خارش مکرر موجب زخم شدن بیضه‌های مبارک گشته و اطبا استفاده از دستمال ابریشمی را تجویز کرده بودند.
با توجه به اینکه شاه کارهای مهمتری از خاراندن خایه خود داشت چند نفر وظیفه مالیدن خایه‌های ایشان را عهده دار شده بودند و در شیفت‌های معین انجام وظیفه می‌کردند. این افراد بسیار مورد اعتماد شاه بودند و انتخاب هر یک از خدمتگزاران و وزیران دربار برای انجام این کار نشانه اوج اعتماد پادشاه به ایشان بود.
پاچه‌خاری: این اصطلاح از ابداعات سریال پاورچین مهران مدیری است و صحیح آن نیز پاچه‌خاری به معنی خاراندن پاچه است نه پاچه‌خواری (خوردن پاچه). مهراب قاسم‌خانی گفته که او این برگ زرین را به دفتر ادبیات پارسی افزوده و در مطلبی نوشته:
«پیمان [قاسم‌خانی] می‌گفت کاش می‌شد یه ترکیب هم‌وزن [خایه‌مالی] پیدا کنیم که هم حس درستش رو برسونه، هم اشکال پخش نداشته باشه. منم همونطور که مشغول کار خودم بودم درجا گفتم پاچه‌خاری. پیمان یه کم فکر کرد و گفت خوبه.»
در این سریال شعر معروفی از میرزاده عشقی تحریف شده و خایه‌مالی در آن با پاچه‌خاری جایگزین شده بود:
هر آن که بی‌خبر از فن خایه‌مالی شد
اسیر زندگی سخت و نان خالی شد
بادمجان دور قاب‌چینی: این اصطلاح در دوره ناصرالدین‌شاه قاجار ساخته شد. شاه شهید علاقه زیادی به بادمجان داشت و بخصوص علاقه داشت که بادمجان‌ها دور دیس غذا چیده شده باشد. به همین دلیل در جشن‌ها و مراسم‌ها همه آشپزها و خدمتکارها و وزرا سعی می‌کردند تا جلوی شاه به کار پوست کندن و پختن و چیدن بادمجان مشغول باشند. عبدالله مستوفی در این مورد می‌نویسد: «من خود عکسی از این آشپزان دیده‌ام که صدر اعظم مشغول پوست کردن بادنجان، و سایرین هریک به کاری مشغول بودند».
@sepideheshab
