جامعه شناسی مردم مدار ، جامعه مدنی ، دولت _ حاکمیت و بازار ،د | جامعه شناسی مردم مدار
جامعه شناسی مردم مدار ، جامعه مدنی ، دولت _ حاکمیت و بازار ،در ایران امروز در گفتگو با وب سایت هامون ایران(۱)
یک. جامعه مدنی در ایران با چه چالشهایی مواجه است؟
از منظر جامعه شناسی مردم مدار به مساله نگاه می کنم که یکی از عرصه های جامعه شناسی است در کنار عرصه های:آکادمیک ، سیاست گذار وانتقادی است . امروز جامعه مدنی در حقیقت با دو چالش اساسی مواجه است. چالش اول حاکمیت است. منظور مجموعه ساختار قوای سه گانه و بخش های بالا دستی یا موازی آن است که قسمت های کلیدی آن اساسا غیر پاسخگو هستند و اجزاء آن درطول چهل سال طوری طراحی شده ا ند که ساختارهای به درجه ای انتخابی را عملا ناکارآمد کرده اند. این وضعیت با جرم انگاری فعالیت های مدنی تشدید می شود و دستگاه های امنیتی چندگانه هم تلاش می کنند که فعالیت های جامعه مدنی محدودتر و صدایش ضعیف تر شود . حتی پدیده هایی را که در قرن بیست ویک بدیهی انگاشته می شود مجرمانه تعریف می کنند. از جمله استفاده از آزادی بیان که آن را با تبصره های گوناگون تبدیل به عملی مجرمانه می کنند و این محدودیت سبب می شود که عملا امکان سخن گفتن و آزاد سخن گفتن یا به تعبیرمیرزا فتحعلی خان آخوند زاده آزادی خیال را هم دلشان می خواهد از افرادی بگیرند. وقتی آزادی بیان نباشد ، کار اجتماعی پرهزینه تلقی می شود.و آزادی تشکل دچار مشکل می شود و در ادامه آزادی تشکل، تجمع و فعالیت های دیگر مدنی دایما با محدودیت هایی بیشتر مواجه می گردد. مشکل دیگری که جامعه مدنی دارد، سلطه بازار است.با وضعیت خاص آن درجهان امروز،که تعبیر نیولیبرالیستی مصداق آن است.در این توع اقتصاد ، هدف کم کردن محدودیت ها درپیش پای سرمایه به اسم " کار آفریتی" است.یعتی قوانین ناظر بر حفظ حقوق نیروی کار لغو می شود .و دولت ها هم خدمات خود را کاملا پولی می کنند.که درجهان سبب شده که همه آن دستاوردهایی که نسل گذشته فروشندگان نیروی کار ومزد بگیران داشته اند در مورد آموزش رایگان، بهداشت رایگان و یا شکل هایی از رفاه اجتماعی و... پس گرفته شده و عملا افراد در بازار رها شده اند. در حالی که فروشنده های نیروی کار نمی توانند برای افزایش مزدهایشان؛ یعنی تنها کالایی که برای فروش دارند کار متشکلی انجام دهند و جلوی کارفرماها بایستند و از آن طرف دولت دست در دست صاحبان سرمایه در بازار سعی می کند که قدرت خرید آنها را محدود نگه دارد و با بازی کردن با قیمت ارزها و... حاکمیت وصاحبان سرمایه هردو منفعت می برند وافراد در جامعه مدنی که اکثریت شان فروشندگان نیروی کار هستند، متضرر می شوند. تورم دو رقمی همه این سال ها نشان دهنده این نتیجه سلطه مشترک دولت و بازار بر جامعه مدنی و اکثریت اعضاءآن که فروشندگان نیروی کار هستند. پس این دوچالش اساسی، وضعیتی ست که جامعه مدنی در آن قرار گرفته است.
دو. تشکلهای غیردولتی در ایران تا چه اندازه اثربخش و کارایی داشته اند؟
تشکل های غیردولتی در حقیقت نمودهایی از یک مساله عمیق تر و یک مجموعه وسیع تر هستند. به درجه ای که آن بستر قوی تر و موثرتر باشد، نمود آن درتشکل ها و اثربخشی شان درجامعه بیشتر می شود. در حقیقت برای اینکه به این سوال پاسخ دهیم باید به جنبش های اجتماعی در ایران برگردیم. سازمان های غیردولتی نمودها و یا نمادهایی از جنبش های اجتماعی هستند. جنبش های بسیار متعددی در این چهل سال در ایران فعال بوده و هستند. بسته به شرایط گاها بیشتر نمود داشته اند و تشکل های مرتبط با آنها درعرصه عمومی دیده می شوندو بعضا کمتر. من چند جنبش مهم تر را که می توانم نام ببرم عبارتند از: جنبش کارگری، جنبش برابری حقوق زنان، جنبش حقوق کودکان، جنبش جوانان و یا سبک زندگی ، جنبش معلمان، جنبش بازنشستگان، جنبش حفظ محیط زیست و حفظ منابع طبیعی تجدیدشونده،جنبش زبان مادری و... بنابراین اگر بخواهم برگردم واقعیت این هست که در همه چهل سال های گذشته جنبش کارگری نتوانسته به دلیل فشار حاکمیت، تشکل های غیردولتی مستقل خودش را تشکیل دهد. خب چیزهایی که دولت ساخته هست یا در واقع GNGOs یا سازمان های غیردولتی دولت ساخته است .مثل شوراهای اسلامی کار و مانند آن اینها در حقیقت تشکل های غیردولتی نیستند. افراد در اینجا خود کارگران ،در طراحی چشم انداز ،بیانیه ماموریت و روش کار و مانند اینها استقلال نداشته اتد. من همینجا اشاره کنم که در حقیقت بایستی احزاب را هم به عنوان تشکل های غیردولتی در نظر بگیریم که در روزگار فعلی حزب های بسیار زیادی هستند اما اینها عملا به دلایل دخالتی که بخش های گوناگون حاکمیت در اساسنامه و برنامه هایشان دارد و محدودیت هایی که برایشان تعریف می کند نتوانسته اند جمعیت زیادی را پوشش دهند . @siamakzandrazavi
