غدیر پیام آور چیست؟ عباس علی منصوری نبش قبر وقایع تاریخی به | مطالعات فمینیستی تفسیری پرگمتیستی بارویکرد فرودبه زمین
غدیر پیام آور چیست؟ عباس علی منصوری
نبش قبر وقایع تاریخی به منظور اثبات برتری و حقانیت خود ،یک عمل و اندیشه دینی نیست. به همین دلیل است که ما نشنیده ایم که انبیاء و اولیای الهی نسبت به وقایع تاریخی قبل از خود چنین رویکرد و نگرشی داشته باشند. انبیاء فرقه سوز بودند تا فرقه ساز.
این سخن به این معنی نیست که باید وقایع تاریخی را به فراموشی کامل بسپاریم. زیرا همچنان که دین به تمامه امری تاریخی نیست، در عین حال با نفی تاریخ دین ،چیزی از هیچ دینی باقی نمی ماند. اما در فهم وقایع تاریخی دین، باید حتی المقدور غایت نگر ،سخت پذیر و اصول نگر بود.
اما اگر از زبان ایدئولژیک و زبانی که مرزبندی هویتی درست می کند فاصله بگیریم و نخواهیم غدیر را به یک مساله صرفا سیاسی یا فرقه شناسانه فرو بکاهیم. و بخواهیم نگاهی غایت گرایانه به مساله غدیر داشته باشیم، به نظرم ماجرای غدیر حکایت دو قرائت از پیام محمد(ص) است. و غدیر نماینده یکی از این دو قرائت است. این قرائت از اسلام و سیره حضرت رسول چهار ویژگی دارد که آن را از قرائت مقابلش جدا می کند آن هم نه به این معنا که قرائت مقابل از این سه ویژگی کاملا خالی است بلکه اختلاف در میزان اهمیت و تقدم و تاخر این ویژگی ها است. آن ویژگی ها عبارتند از:
۱- در این قرائت و فهم از دین ، ایمان به اعتقاد و اخلاق به شریعت تنزل داده نمی شود. بلکه اخلاق مهمتر و مقدم بر شریعت است. لذا این قرائت با تلقی داعشی گونه و خوارجی از دین بیشترین فاصله را دارد.( سیره عملی و آموزه های حضرت امیر مؤید این مطلب است)زیرا در این قرائت، مومن بیشتر از اینکه فردی مقلد و مناسک گرا باشد. فردی حکیم و معنوی و اخلاقی است.
۲- در این قرائت حکمت، عقل گرایی و نظر ورزی در دین نه تنها امری جایز است بلکه چنان مورد تأکید است که مومن در شمایل یک حکیم جلوه می کند تا در شمایل یک زاهد یا عابد. و بهترین راه سلوک ،سلوک در مقام معرفت است تا تلاش برای مناسک سازی و انجام بیشتر عمل دینی.( از جمله شواهد: احادیث فراوان در باب اهمیت علم و خرد ورزی و برتری علما بر عابدان و زاهدان. به تعبیر زیبای حضرت امیر :حبذا نوم الاکیاس و افطارهم) عقل گرا بودن این قرائت سبب شده است که در دینداری و دین فهمی ضمن توجه به فرم و صورت، تاکیدش بر محتوا و غایت باشد و صورت ها را مقدس و فرا زمانی و فرامکانی نکند
۳- این قرائت با عرفان و فهم عرفانی از دین در ستیز نیست و دریافت های درونی و شهودی از دین، نه تنها جزء دیانت است بلکه گوهر دیانت همین نوع معارف و تجربه های دینی است و دینداری بدون این مؤلفه ها بسیار ناقص و نحیف است. علت این استقبال از فهم و سلوک درونی- عرفانی این است که اولا همچنان که اشاره شد این قرائت از دین بر محتوا و غایت تاکید بیشتری دارد تا بر صورت و نفس عمل. ثانیا در این قرائت در عین تأکید بر خرد ورزی، عقل گرایی خود بنیاد و تعمق کنجکاوانه مورد انتقاد است.
۴- در این قرائت، سیاست و حکومت بخاطر نقشی که در راستای ایجاد عدالت و دفاع از حق مظلومان دارد، مهم است. نه بخاطر نقشی که در اجرا و بسط مناسک و شعائر دینی دارد. لذا رضایت مردم شرط مشروعیت سیاسی هر حاکم و حکومتی است. در این قرائت، حاکم سیاسی و حکومت عادل ویژگی هایی دارد که تبلور آن در نهج البلاغه و سیره عملی حضرت مشهود است.
لذا به نظرم شیعه بودن بیشتر از آنکه یک هویت باشد و بر آن نام فرقه، مکتب و مذهب صدق کند، پیروی از فهم و تفسیری است که امام علی از پیام محمد(ص) ارائه می دهد. و به هر میزان دینداری فرد با این نوع خوانش از اسلام قرابت داشته باشد او شیعه و پیرو علی است .حتی اگر به ظاهر در مذهب دیگری زیست کند.
