تجربۀ مدارس کوپنی در شیلی؛ گسترش مدارس خصوصی و افت مدارس عم | شبکه جامعه شناسی
تجربۀ مدارس کوپنی در شیلی؛ گسترش مدارس خصوصی و افت مدارس عمومی رضا امیدی
مدارس کوپنی ایده‌ای بود که اولین بار توسط میلتون فریدمن مطرح شد، اما پیش از آمریکا، این پینوشه بود که پس از کودتای نظامی در شیلی این ایده را به‌طور گسترده به کار گرفت. شیوۀ اجرای ایدۀ مدارس کوپنی به این صورت است که دولت به‌جای دادن بودجه به آموزش و پرورش، آن‌را به‌صورت کوپن در اختیار خانواده‌های دارای دانش‌آموز قرار می‌دهد تا آنها بتوانند مدرسۀ دلخواه خود را انتخاب کنند. ادعا این است که این سازوکار از یکسو قدرت انتخاب خانواده‌ها را افزایش می‌دهد و از سوی دیگر به ایجاد رقابت کیفی بین مدارس می‌انجامد. مدارس باکیفیت‌تر می‌توانند برای خود شهریه‌هایی بالاتر از رقم کوپن‌های توزیعی تعیین کنند و خانواده‌ها درصورت انتخاب این مدارس باید مابه‌التفاوت قیمت را از جیب بپردازند. به‌دلیل تمایزهای نژادی و طبقاتی که این مدارس ایجاد کرده‌اند، هنوز هم در بسیاری از ایالت‌های آمریکا به چنین مدارسی اجازۀ فعالیت داده نمی‌شود [تنها در ۱۴ ایالت آمریکا چنین مدارسی اجازۀ فعالیت دارند].
طی دو دهۀ اخیر ایدۀ مدارس کوپنی با عنوان‌های مختلفی نظیر مدارس پته‌ای، مدارس تقاضامحور، و مدارس حمایتی در ایران هم مطرح بوده و به سند تحول بنیادین آموزش و پرورش نیز راه یافته است.
مقالۀ پیوست گزارشی پژوهشی است که توسط دو نفر از کارشناسان بانک جهانی دربارۀ ارزیابی مدارس کوپنی در شیلی انجام شده است. براساس این پژوهش، مدارس کوپنی در شیلی به‌مثابه سازوکاری برای گسترش مدارس خصوصی عمل کرده‌اند و برخلاف ادعاهای اولیه تأثیری بر بهبود کیفیت مدارس عمومی نداشته‌اند و حتی به افت کیفیت این مدارس انجامیده‌اند. این کوپن‌ها به خروج دانش‌آموزان با معدل بالاتر و دانش‌آموزان طبقات متوسط به بالا از مدارس عمومی به مدارس خصوصی منجر می‌شوند. به‌تعبیری بیش از آنکه دانش‌آموزان مدرسه را انتخاب کنند، این مدارس هستند که به سورتینگ دانش‌آموزان می‌پردازند، و در این فرایند بهبود کیفیت مدارس خصوصی هم بیش از آنکه ناشی از بهره‌وری آموزشی باشد، ناشی از جذب دانش‌آموزان خوب مدارس عمومی است. پژوهشگران استدلال می‌کنند که این کوپن‌ها بیش از آنکه رقابت را بین مدارس تقویت کنند، به رفتار رانت‌جویانه بین آنها دامن زده‌اند.
