2021-10-06 15:30:13
@soltannasir
{روشنگری در مورد ستارگان سلطنتی پارس ۴}
ادامه...
اما حال به سراغ هفتورنگ یا نگهبان شمال در متون ایرانی می رویم. در کتب ستاره شناسی ایرانی در دوره اسلامی نظیر التفهیم درباره هفتورنگ اینگونه آمده است:
{و جمله ستارگان خرس کوچک را بنات النعش خُرد (بنات النعش کوچک) خوانند، زیرا که نهادشان مانند نهاد آن هفت روشن است که ایشان را بپارسی هفتورنگ و بتازی بنات النعش بزرگ و قطب را به ایشان قطب بنات النعش خوانند. اما نعش آن چهاراند که برمانندگی تخت چهارسواند. و بنات آن سه اند که بر درازا، نه راست نهاده است. ... و بیرون از صورت عوا ستاره ای است بزرگ برابر بنات النعش، او را سماک رامح خوانند. ...و او را از بهر بلندی سماک خوانند و گروهی او را نگهبان شمال نام کنند }(التفهیم صص 100 و 101)
ملاحظه می نمایید که هفتورنگ و نگهبان شمال ارتباطی با ستاره فم الحوت(دهان ماهی) ندارد. همچنین از نوشته های بیرونی در می یابیم که نام هفتورنگ از دوره ساسانی به دوره اسلامی منتقل شده است و به فراموشی سپرده نشده است. تنها نکته سردرگم کننده برای محققین این است که هفتورنگ ظاهرا نام هفت ستاره بنات النعش در صورت فلکی خرس بزرگ است و از طرفی سماک رامح در صورت فلکی عوا نگهبان شمال نام دارد؟! هر چند که این دو صورت فلکی به یکدیگر نسبتا نزدیکند اما فاصله آنها از یکدیگر به گونه ای نیست که بتوان هفت ستاره از بین این دو صورت را یک صورت جدید در نظر گرفت.
نکته دیگری هم که باید در نظر گرفت این است که هفتورنگ همانگونه که از نامش پیداست صورت فلکی ای شامل هفت ستاره است که احتمالا یک ستاره از این هفت ستاره باید پرنورتر از سایر ستارگانش باشد.
بعضی از محققین معتقدند که این چهارستاره سپاهبد در متن بندهش طبیعتا باید جز ستارگان پرنور و قدر اول در آسمان شب باشند که منطقی به نظر می رسد. سه ستاره شعرای یمانی (تیشتر) و ونند (نسرواقع) و سدویس (آخرالنهر یا شاید سهیل) جز ده ستاره پرنور آسمان شب می باشند.
اما ستاره دبه به عنوان پرنورترین ستاره صورت فلکی بنات النعش در بین سی ستاره پرنور آسمان شب جای ندارد بلکه رتبه سی و یکم را دارد. (با احتساب خورشید سی و دوم) حال آنکه سماک رامح در صورت فلکی عوا پس از شعرای یمانی و سهیل پرنوترین ستاره آسمان شب است.
استاد مهرداد بهار در کتاب پژوهشی در اساطیر ایران در مورد هفتورنگ اینچنین نوشته اند :
{- (هفت اورنگ) پهلوی: haftoring، اوستا: hapto-iringa، به معنای دارای هفت نشان. آن را بنات النعش اكبر دانسته اند که در فارسی به معنای هفت تخت آمده است. در ادبیات پهلوی او سپاهبد شمال و از سیارات، هرمزد دشمن او است و چنانچه خواهد آمد، محتمل است سماک رامح باشد. اما آقای مهندس سرفراز غزنی چنین گمان دارند که چهار سپهبد آسمان منطقا می بایست از میان ستارگان قدر اول انتخاب شده باشند؛ زیرا آنچه از متن بندهش بر می آید، جز ستاره جدی که سپهد سپهبدان است، سه سپهبد از چهار سپهبد چهار سوی آسمان از اختران قدر اول اند، از آن جمله است تیشتر که سرور ستارگان و روشنترین ستاره شبهای آسمان است، با قدری برابر ۱/۵_ ؛ سهیل با قدری برابر ۰/۷۳ - که دومین ستاره درخشان آسمان است و نسر واقع با قدری برابر ۰/۰۴ که چهارمین ستاره درخشان آسمان است. بنابراین، منطقا باید هفت اورنگ به صورت فلکی دب اکبر، بلکه سومین ستاره درخشان آسمان، یعنی سماک رامح باشد که قدری برابر ۰/۰۰ (۱) دارد و سومین ستاره درخشان آسمان شمالی است، در حالی که در همه دب اکبر ستاره ای از قدر اول موجود نیست و شش تای آنها از ستارگان قدر دوم اند و هفتمین آنها از ستارگان قدر سوم است.
اما آقای مهندس غزنی دلایل دیگری هم دارند:
(۱) در کتاب صورالكواكب عبدالرحمن صوفی رازی درباره سماک رامح چنین آمده است، و سماک را تنها حارس شمال، يعني پاسبان شمال و حارس السماء نیز خوانند.
(۲) در کتاب پهلوی کارنامه اردشیر بابکان آمده است: «سالار اختر شماران به پاسخ گفت که کیوان در حضیض و ستاره هرمزد به اوج آمد. از برای او(؟) بهرام و ناهید به ناحیت هفت اورنگ و شیراختر (برج اسد) قران شوند و به هرمزد یاری دهند و بدین روی چنین نماید که خدایگان و پادشاهی نو به پیدایی آید.》
آنچه در این متن مهم است، این است که سیارات در منطقة البروج حرکت می کنند و هرگز به هفت اورنگ که دب اکبر باشد، نمی رسند. اما انتهای صورت فلکی عوا، که سماک رامح از جنوبی ترین ستارگان آن است، در مداری قرار می گیرد که با مدار صورت فلکی شیر یک است. }
پ ن ۱ : میزان نور ستاره سماک رامح و نسر واقع طبق محاسبات اخیر اندکی با آنچه استاد مهرداد بهار نوشته اند تفاوت دارد که ما بدلیل نقل امانت مطلب ایشان را همانگونه که در کتاب آمده بود نقل نمودیم.
ادامه...
@soltannasir
1.0K views12:30
س
