نشانگان(سندرُم) زباله گردی در شهرها محمدباقر تاج الدین ط | در جستجوی حقیقت
نشانگان(سندرُم) زباله گردی در شهرها
محمدباقر تاج الدین
طی سالیان اخیر تعداد زباله گردها در شهرهای بزرگ و حتی متوسط به شدت افزایش یافته است به گونه ای که تمام شهروندان شاهد حضور و فعالیت این افراد در خیابان های شهر هستند. چند روز پیش تر صبح هنگام برای خرید نان از خانه خارج شدم و در کوچۀ منتهی به نانوایی دو نفر را دیدم که بر سر برداشت زباله از سطل زباله با یکدیگر به نزاع برخاسته بودند و پس از خشونت کلامی در نهایت به خشونت فیزیکی هم پرداختند و فردی که نیروی بیش تری داشت زباله ها را سهم خودش نمود!!! سن و سالی هم نداشتند شاید حدود 14 تا 16 سال!! از شما چه پنهان هرگز باورم نمی شد که افرادی باشند که بر سر برداشت زبالۀ بیش تر این چنین با یکدیگر به نزاع و خشونت بپردازند. پرسشی که در ارتباط با صحنه های این چنینی مطرح می شود این است که چه تحلیلی می توان برای آن ها ارائه نمود؟ و اساساً وجود چنین صحنه هایی در یک جامعه نشانگان چیست؟ برای پاسخ گویی به چنین پرسش هایی می توان چند نکتۀ زیر را ارائه نمود: 1.تشدید فقر در جامعه سبب می شود که عده ای برای گذران زندگی حداقلی خویش دست به هر کاری بزنند و زباله جمع کردن یکی از همین اقدامات است که این گروه از افراد جامعه انجام می دهند. مطابق با آمارهای موجود دست کم 50 درصد از افراد جامعه زیر خط فقر قرار دارند و تو گویی که برای رهایی از فقر به ویژه فقر مطلق راهی به جز روی آوردن به مشاغل پَست و پایین را ندارند. 2.تشدید نظام طبقاتی در جامعۀ ایران که اکنون سخن از سیاهچالۀ طبقاتی می رود (در مقاله ای جداگانه به این موضوع پرداخته ام) زمینه ساز از بین رفتن طبقۀ متوسط و سقوط آن به طبقۀ پایین شده و در نتیجه تعداد افراد طبقۀ فرودست به عنوان طبقۀ محروم از بسیاری از خدمات و فرصت های اجتماعی نیز به شدت افزایش یافته است. در چنین وضعیت بغرنجی وقتی از سویی تعداد متقاضیان کار و شغل زیاد باشد و از سوی دیگر تعداد مشاغل موجود محدود باشد به ناچار عده ای مجبور به روی آوردن به مشاغل کاذب و البته پَست مانند زباله جمع کنی خواهند بود تا از این طریق امکان گذران زندگی حداقلی برای شان فراهم شود. 3.بروز انسداد اجتماعی نیز از جمله مهم ترین دلایل برای ظهور چنین وضعیت دردناکی است چرا که کسر قابل توجهی از افراد طبقۀ پایین جامعه امکان دست یابی به بسیاری از فرصت های اجتماعاً ارزشمند را از دست می دهند و چاره ای جز روی آوردن به مشاغل مورد اشاره را نخواهند داشت. 4.مهاجرت های گسترده از مناطق روستایی و شهرهای کوچک و متوسط به سمت شهرهای بزرگ و به ویژه کلان شهرها تمرکز و تراکم جمعیت زیادی را به دنبال داشته است به گونه ای که اکنون با پدیدۀ حاشیه نشینی مواجه هستیم. مطابق با آمارهای موجود حدود 20 میلیون نفر از جمعیت ایران در حاشیۀ شهرهای بزرگ دچار زیست حاشیه ای هستند که بخشی از این جمعیت سواد و مهارت لازم به فرصت های شغلی مناسب و انسانی را نداشته و به ناگزیر به مشاغل کاذب و پَست روی آورده اند. 5.گسترش طرد اجتماعی که افراد را از دایرۀ حقوق شهروندی خارج می کند چنین می شود که ناشهروندان به مبارزه برای زیست حداقلی از یک سو و اعلام شهروند بودن و دست یابی به حقوق شهروندی از سوی دیگر کشانده شوند.زباله گردی نشانه ای از مبارزۀ ناشهروندان برای قرار گرفتن در جرگۀ شهروندان است که ضرورت دارد جدی گرفته شود. 6.ناکارآمدی سازمان های حمایتی و رفاهی در امر ایجاد رفاه حداقلی برای تمامی شهروندان به ویژه شهروندان آسیب پذیر و محروم از بسیاری از خدمات و فرصت های اجتماعی نیز دلیل دیگری از افزایش زباله گردی و زباله جمع کنی می تواند باشد. به عبارت دیگر، می توان گفت زباله گردی نشانه ای از فقدان کارآمدی سازمان های مرتبط با امر رفاه و حمایت در جامعه است.
