ما در این قسمت از نوشته خود در صدد آن هستیم تا ارتباط تنگاتنگی | آسیب شناسی تاریخ صدر اسلام

ما در این قسمت از نوشته خود در صدد آن هستیم تا ارتباط تنگاتنگی که میان نخستین راویان و مؤلفان اصلی سیره نبوی و دستگاه خلافت و به تبع، تأثیرات جدی حکومت بر روایات سیره را مورد بررسی قرار داده و شواهد لازم در این خصوص را ارائه نماییم.
بررسی زندگی راویان اولیه و نخستین نویسندگان سیره نبوی ما را به این واقعیت اجتناب ناپذیر خواهد رساند که تمامی افرادی که ارکان سیره را شکل داده و شالوده روایات مربوط به زندگی پیامبر را پی ریزی کردند ، به نحوی مرتبط با دستگاه خلافت اموی یا عباسی بوده و در بسیاری از موارد به فرمان آن حاکمان ، روایت و یا تألیف سیره را عهده دار شده بودند .
پس از مرگ عمربن عبدالعزیز (م ۱۰۱) تنها تعداد اندکی از صحابه وجود داشتند که می توانستند احادیثی را منتشر کنند که موجب سرافکندگی دستگاه حکومت باشد ؛ از این رو به تدریج، از شدت مخالفت با کتابت سیره و حدیث کاسته شد . بعد ها امویان در صدد بر آمدند تا از فراهم آوردن مجموعه های حدیثی (از جمله سیره نبوی) به عنوان ابزاری به نفع سیاست های حکومتی خود سود برند [۱] . از این رو ابن شهاب زهری (از نخستین و مهمترین راویان سیره) می گوید : ما از نوشتن دانش (حدیث) کراهت داشتیم تا اینکه امیران ما را بدان وا داشتند ؛ پس بر آن شدیم که هیچ یک از مسلمانان را از آن باز نداریم [۲] .
به طور کلی می توان گفت که مهمترین راویان و مدرسین سیره و مغازی پیامبر اسلام (ص) ، عروة بن زبیر بن عوام (م ۹۴) و شاگرد برجسته وی ابن شهاب زهری (م ۱۲۴) بوده اند . در مرحله تدوین و تألیف سیره برای نخستین بار نیز باید محمد بن اسحاق (م ۱۵۱) و محمد بن عمر واقدی (م ۲۰۷) را پیشگامان این عرصه دانست [۳] .



۱_ شفاهی و مکتوب ، در نخستین سده های اسلامی / گریگور شولر / به ترجمه و کوشش نصرت نیل ساز / ص ۳۰ و ۳۱

۲_ المصنف / عبدالرزاق صنعانی / ج ۱۱ / ص ۲۵۸

۳_ پنهان در تاریخ / مهدیه پاکروان / ص ۱۰ و ۱۱