عروة بن زبیر و خلفای اموی ابوعبدالله عروة بن زبیر بن عوام اس | آسیب شناسی تاریخ صدر اسلام

عروة بن زبیر و خلفای اموی

ابوعبدالله عروة بن زبیر بن عوام اسدی قرشی ، نوه دختری خلیفه اوّل و راوی بدون واسطه خاله اش عایشه بود . جدی ترین گزارش درباره نگارش سیره در قرن اوّل گزارشی است که درباره نوشتن سیره توسط عروة بن زبیر وجود دارد [۱] . واقدی او را 《 اوّل من صَنّفَ فی المغازی 》دانسته است [۲] . عروه که به اجماع متخصصین سیره و حدیث ، نخستین سیره نویس قرن اوّل معرفی شده [۳] و نوشته های او را کهن ترین اسنادی دانسته اند که درباره رویداد های زندگانی رسول خدا (ص) نگاشته شده است [۴] ، پس از کشته شدن برادرش عبدالله بن زبیر و پیش از رسیدن خبر به شام ، به سوی عبدالملک مروان شتافت و با او بیعت کرد و پس از سی روز به مکه بازگشت و بدن ابن زبیر را غسل داده ، به خاک سپرد . پس از این ، رابطه او با عبدالملک و پسرش ولید بسیار حسنه شد . آنان نیز با نامه نگاری به عروه و طرح سؤالاتی درباره سیره نبوی این رابطه را تقویت کردند [۵] . مسافرتهای او به شام نیز مؤید همین ارتباط است [۶] . وی علاوه بر ارتباط با عبدالملک و پسرش ولید ، با خلیفه عمر بن عبدالعزیز نیز ارتباط داشت [۷] .



۱_ منابع تاریخ اسلام / رسول جعفریان / ص ۴۸

۲_ المغازی / واقدی / ص ۲۰

۳_ تاریخ الاسلام / ذهبی / حوادث سال ۸۱ تا ۱۰۰ / ص ۴۲۴
بحث فی نشأة علم التاریخ / دوری / ص ۲۱
البدایة والنهاية / ابن کثیر / ج ۹ / ص ۱۰۱
مغازی رسول الله لعروة / مصطفی اعظمی / ص ۵۷

۴_ تاریخ تاریخ نگاری اسلامی / روزنتال / ج ۱ / ص ۱۵۲
( لذا اندریاس گُرکِه و بسیاری از دیگر سیره پژوهان غربی ، موثق ترین نقل ها را گزارشاتی می دانند که بتوان آنها را از طریق چند راوی به عروة بن زبیر رساند ؛ زیرا در این صورت است که می توان تصورات رایج در نیمه دوم قرن اوّل در مدینه درباره واقعه یا روایتی را تا حدودی دریافت : سیره پژوهی در غرب ، گزیده متون و منابع / مرتضی کریمی نیا / مقاله شماره ۱۱ / ص ۱۴۹

۵_ طبقات الکبری / ابن سعد / ج ۸ / ص ۱۱۵
تاریخ الأمم والملوک / طبری / ج ۲ / ص ۳۲۸
عبدالملک بن مروان درباره عروه گفت : مَن سَرَّه أن ینظر اِلی رَجُل مِن اَهل الجنّة فلینظر الی عروة بن الزبیر : وفیات الأعیان / ج ۳ / ص ۲۵۸

۶_ تاریخ مختصر دمشق / ج ۱۷ / ص ۱۱

۷_ دانش تاریخ و تاریخ نگاری اسلامی / دکتر حسن حضرتی / ص ۲۲۶
( عروه به پیروی از امویان، رابطه خوبی با اهل بیت پیامبر (ع) نداشته، حتی در کنار شاگردش زهری در مسجد می نشست و از علی (ع) بدگویی می کرد . یحیی بن عروه درباره دشمنی پدرش با علی (ع) می گوید : زمانی که عروه از علی یاد می کرد، دهان به بدگویی و ناسزاگویی می گشود : مقاله مغازی موسی بن عقبة متوفی_140_ه . پیشگام در سیره نگاری )
( مشاجره امام سجاد (ع) با عروه نیز بر سر همین مسأله ناسزاگویی وی به امیرالمؤمنین (ع) بوده است : الغارات / ثقفی / ص ۳۹۵ و ۳۹۶ )