پیامدهای نگران‌کننده طرح حذف غربالگری پیش از زایمان در مجلس ف | مطالبات زنان
پیامدهای نگران‌کننده طرح حذف غربالگری پیش از زایمان در مجلس فرشته ذاکر (عضو گروه مطالعات زنان انجمن جامعه‌شناسی ایران)
به گفته سازمان بهزیستی کشور تست غربالگری از تولد هفت هزار کودک دارای معلولیت جسمی یا ذهنی در ایران جلوگیری کرده است که در صورت تصویب طرح حذف غربالگری در مجلس یازدهم قطعا این آمار کاهش پیدا می‌کند. اما تولد یک فرزند دارای معلولیت، که در صورت تصویب این طرح احتمال آن در جامعه بیشتر می‌شود، چه پیامدهایی می‌تواند برای اعضای یک خانواده به خصوص مادران داشته باشد؟
کودک دارای معلولیت، خانواده را در معرض مشکلات زیادی قرار می‌دهد که فشار آن بیشتر بر روی والدین و به خصوص مادر است. هر گونه اختلال در خانواده و اجزای آن علاوه بر تنیدگی و به‌هم‌ریختگی در تک تک اعضای خانواده، ممکن است منجر به مختل شدن کل نظام خانواده شود. یافته‌های علمی و پژوهشی نشان می‌دهند تولد یک کودک دارای معلولیت می‌تواند اختلالات دیگر اعضای خانواده را نیز تشدید کند و یا مشکلات جدیدی را برای همه اعضا ایجاد کند. برای مثال، پس از تولد یک کودک دارای معلولیت ممکن است لکنت زبانی که والدین به صورت خفیف در دوران کودکی داشته‌اند دوباره ظاهر شود. انواع سردردها، اضطراب، بی‌حسی دست و پا، احساس فشار و سنگینی در سینه و مشکلات دیگری که قبلا والدین به صورت خفیف داشته‌اند دوباره پدیدار می‌شوند. این والدین همچنین در برابر ابتلا به اختلال استرس پس از ضربه نیز بسیار آسیب‌پذیر می‌شوند.
اصولا تولد فرزند فشارهای روانی متعددی را بر والدین تحمیل می‌کند. حال اگر نوزادی با معلولیت‌های ذهنی یا جسمی متولد شود، فشارهای روانی حاصل از وجود این فرزند بر اعضای خانواده به خصوص مادر چندین برابر می‌شود. عمده‌ترین مشکلاتی که مادران کودکان دارای معلولیت تحمل می‌کنند عبارتند از تشدید و یا ظهور دوباره مشکلات جسمانی و یا روانی مزمنِ مادر همچون افسردگی، اضطراب، و بیماری‌های روان‌تنی؛ پیدا کردن مشکل با سایر اعضای خانواده به دلیل اختصاص دادن بیشتر وقت در مراقبت از کودک دارای معلولیت؛ انزوای اجتماعی و پیدا کردن مشکل در روابط خارج از خانواده به دلیل احساساتی نظیر احساس گناه، ناکامی، افسردگی، خشم، و یا پنهان کردن کودک دارای معلولیت از چشم دیگران.
گذشته از تحمل فشارهای روانی و جسمانی، بار سنگین مالی خدمات پزشکی و درمانی، از دست دادن تفریح‌های مورد نیاز، و از دست دادن روابط اجتماعی می‌تواند بر فشار روانی پدر و مادر این کودکان بیافزاید. از آنجا که بسیاری از والدین کودکان دارای معلولیت در مشاغل پردرآمدی فعالیت ندارند، اساسا توان تأمین هزینه نیازهای خاص کودک‌شان را ندارند. چرا که این کودکان از نظر پزشکی نیازهای پیچیده‌ای دارند و اغلب به مراقبت‌های همیشگی نیازمند هستند.
مراقبت دائم از کودک دارای معلولیت ذهنی یا جسمی مستلزم شکیبایی زیاد و فدا کردن هدف‌های شخصی از جانب والدین به خصوص مادران است که باعث می‌شود آنها به طور مضاعف ضربه بخورند. به دنبال تحمل فشارهای عدیده هر یک از پدر و مادر ممکن است خود یا دیگری را مسئول تولد فرزند دارای معلولیت بداند و مشاجرات خانوادگی نیز به مشکلات دیگر اضافه شود که در نهایت ممکن است به طلاق و جدایی بکشد و اثرات جبران‌ناپذیری بر بهداشت روانی خانواده بگذارد.
امروزه این یافته‌های علمی و پژوهشی در مورد پیامدهای آسیب‌زننده تولد فرزند دارای معلولیت، به وفور در دسترس است. تحمیل فشارهای بیشتر و ویران‌گر بر گرده خانواده‌ها و جامعه با هیچ عقلانیتی سازگار نیست و هیچ توجیهی را برنمی‌تابد. روند افزایش جمعیت سالمند مشکل بسیاری از کشورهاست و همه این کشورها از افزایش نرخ جمعیت جوان حمایت می‌کنند، اما راهکار آن حذف غربالگری مادران باردار یا کاهش دسترسی به وسایل جلوگیری از بارداری ناخواسته نیست.
طبق تحقیقات انجام شده یکی از دلایل مهم کاهش فرزندآوری در خانواده‌های ایرانی، مشکلات اقتصادی است. از سوی دیگر سالیانه حدود 200 هزار نفر از جمعیت جوان کشور مهاجرت می‌کنند. آیا راه حل افزایش جمعیت جوان کشور ایجاد شرایط مناسب اقتصادی و شرایط مناسب برای حفظ نخبگان کشور و عدم مهاجرت آنها است یا افزایش جمعیت دارای معلولیت و به دنبال آن تولید بحرانی جدید برای خانواده‌های خسته‌ای که اغلب از قشر ضعیف جامعه هستند.
انبوهی از متخصصان از تصویب طرح حذف غربالگری بسیار نگرانند و نسبت به پیامدهای تصویب چنین طرحی هشدار داده‌اند. انجمن علمی پریناتولوژی ایران در بیانیه‌ای هشدار داده است که حذف برنامه غربالگری منجر به سقط‌های غیرقانونی، غیرایمن، و افزایش مرگ و میر مادران و از دست رفتن قدرت باروری آنها می‌شود. این هشدارها جدی است و پیشگیری از پیامدهای دردناک چنین طرحی گریزناپذیر نیست، سیاستگذاران به این مهم توجه کنند و این هشدار را جدی بگیرند.
