زآن پیش که پُر کنند آباد کن از نشاط، ویرانۀ عمر خوش کن ز طرب | چهار خطی
زآن پیش که پُر کنند
آباد کن از نشاط، ویرانۀ عمر خوش کن ز طرب مجلس مستانۀ عمر پیمانه ز باده پُر کن ای یار عزیز زآن پیش که پُر کنند پیمانۀ عمر
امیر خسرو دهلوی (د. ۷۲۵ ق) .. در مورد اهمیّت رباعیات امیرخسرو دهلوی تا کنون سخن چندانی گفته نشده است؛ به ویژه خیّامانه‌های او که حجم درخوری در میان رباعیات او دارد. رباعی بالا یکی از خیامانه‌های تأثیرگذار اوست که سلمان ساوجی مصراع چهارمش را با تغییر یک کلمه (تبدیل عمر به او)، در رباعی خود کارسازی کرده است. مضمون رباعیِ امیر خسرو، چندان تازه نیست، اما شیوۀ اجرای آن، و بازی با اصطلاح کناییِ «پُر شدن پیمانه» تازگی دارد.
آمد سحری ندا ز میخانۀ ما کای رند خراباتی دیوانۀ ما برخیز که پُر کنیم پیمانه ز می زآن پیش که پُر کنند پیمانۀ ما (سلمان ساوجی) .. مستان چو هوای در میخانه کنند پیمان شکنند و عزم پیمانه کنند کاشانه به آب چشم ساغر گل کن زآن پیش که از گل تو کاشانه کنند (خواجو کرمانی) .. برخیز و بیا یکی ز بهر دل ما حل کن به جمال خویش این مشکل ما یک کوزه شراب تا به هم نوش کنیم زآن پیش که کوزه‌ها کنند از گل ما (منسوب به خیام) .. رباعی امیر خسرو دهلوی، در طرح ردیف و قافیه، یادآور یکی از رباعیات منسوب به حافظ و عمر خیّام هم هست: سیلاب گرفت گرد ویرانۀ عمر و آغاز پُری نهاد پیمانۀ عمر بیدار شو ای خواجه که خوش خوش بکشد حمّال زمانه رخت از خانۀ عمر رباعی فوق در سفینۀ متعلّق به مرحوم همایی که در سال ۶۵۱ ق کتابت شده و اکنون در کتابخانۀ ملی نگهداری می‌شود، به همراه یک رباعی دیگر در همین حال و هوا، بی نام گوینده نقل شده و این نقل، انتساب رباعی را به حافظ منتفی می‌سازد: زد خیمه زمانه در نهانخانۀ عمر بی شمع امید ماند پروانۀ عمر دردا و دریغا که برون خواهد بُرد مرغ اجل از دام جهان، دانۀ عمر ..
منابع: دیوان امیر خسرو دهلوی، دستنویس دانشگاه مک گیل، ۲۳۲ر؛ کلیات سلمان ساوجی، ۵۳۷؛ دیوان اشعار خواجو کرمانی، ۷۸۳؛ مجموعۀ نظم و نثر، دستنویس شمارۀ ۶۳۳ کتابخانۀ مجلس، ۸۲ر؛ دیوان حافظ، تصحیح خانلری، ۱۱۰۹-۱۱۱۰؛ شراب رحمانی، سوامی گواندا تیرتا، ۵۳؛ «رباعیات مندرج در سفینۀ مکتوب به سال ۶۵۱ ق»، مهرداد چترایی، ۱۴۷ ..
