2022-06-11 20:07:36
نقد محتوایی فیلم "عنکبوت مقدس"
بخش اول
دکتر نیما کاظمی
■وزنِ حاشیه های فیلم بر متن آن سنگینی می کند. از جنبه ی فیلمنامه ، کار گردانی و بازیگری در مجموع متوسط و معمولی است. امّا اهدای جایزه به خانم امیر ابراهیمی که داستان زندگیِ شخصیِ عمومی شده اش، بر اصلِ بازیگری اش سایه انداخته بود، اولین توجه ها را فراهم کرد. چاپ پوسترِ فیلم عنکبوت مقدس، که بسیار واضح و گل درشت به حرم رضوی و جایگاه محترم آن بی حرمتی روا داشته بود،آن را در کانون توجه قرار داد. این روند آگاهانه و عامدانه صورت گرفته است.
□پیام و محتوای اصلی را میتوان چند سکانس و تصویر سازی محوری در نظر گرفت که بقیه ی زمان فیلم دور آنها می چرخد.که هر کدام دارای متن ،زیر متن ،فرا متن خاص خود هستند که به آنها می پردازیم:
■ تصویر سازی های هدفمند: در قاب تصویر زنی پشت به دوربین در حال نگاه کردن به بیرون است،فضای شهر غبار گرفته و ساختمانها آجری و خاکی که بر فراز آن مناره ها قد کشیده اند ،به نشانه ای از سنت مرد سالارانه که با صدای اذان پس زمینه این تصویر با جنبه ی مذهبی تکمیل می شود.وقتی از کنار پنجره به داخل اتاق می چرخد ، دیوارها و پرده های کرم رنگ گویی امتداد فضای آجری و سرد بیرون است. که با سه قاب عکس چهره های معمم مذهبی و سیاسی که در بالاترین جای دیوار نصب شده اند معنی نظارت از بالا را تداعی میکند. تصویری حاکم از مذهب و سنت و قدرت که در بیرون با مناره ها و در ادامه همان در داخل با قابهای عکس مزین میشود.که به هر طرف بچرخی در سیطره ی آن هستی.تلقین فضایی سرد و بی روح و بی احساس.تصویر سازی بعدی حضورهای شخص قاتل در میانه ی جنایت هایش در حرم رضوی است. گویی از مذهب اجازه میگیرد و نیرو می یابد. فرشهای سرخ و تند در تضاد با کف صحن اشاره و تاکید بر خون و خشونت .
□دیالوگهای محوری:
■در صحنه ای که در دفتر سر دبیر بخش جنایی روی می دهد،آقای سردبیر با ظاهری مذهبی و آستین های بالا زده که وضو گرفتن را تداعی می کند در پاسخ چرایی خانم خبرنگار ، در حالی که در اتاق جز آنها کسی حضور ندارد. با نگاهی نگران اطراف را جستجو می کند و با اشاره چشم به بالا در حالی صدایش را در حد نجوا پایین می اورد میگوید:از بالا دستور داده اند که مسایل مذهبی را مسکوت بگذاریم.خانم میگوید:شریف (اسم مرد)تو که ترسو نبودی؟! سعی در انتقال این مطلب دارد که در جامعه مذهبی و ایران مردم حتی در خلوت خود هم می ترسند ،و آدمهای آن اگر شریف هم باشند اسیر ترسهای خود هستند. انتخاب اسم شریف عامدانه بوده است.و این خانم غیر مذهبیست که جسور و حق طلب معرفی می شود.و جالب آنکه فیلم در باره قربانی شدن زنان است.
■دیالوگ دیگر《اینجا مشهد است .ملاحضات خاص خود را دارد》که تاکیدی دوباره بر مذهبی بودن مشهد دارد.آیا قم ،یزد و اصفهان و ...مذهبی نیستند؟؟می توان درک کرد زوم کردن بر روی این شهر را. حمله مشکوک به کنسولگری مشهد در سنوات گذشته، هجمه و تبلیغات هدف دار بر بحث صیغه و فحشا و سمت و سو دادن به زوار عراقی و عرب ، زیر ذره بین گذاشتن هر امری مربوط به آستان قدس و نیز اعمال و گفتار شخصیتها و امام جمعه ی شهر و ...همه به دلایل خاص مذهبی ،فرهنگی و سیاسی است. مشهد حلقه واسط بین شرق و غرب عالم تشیع است. از پنجاب و کشمیر و افغانستان تا عراق و سوریه و یمن و عربستان و لبنان. مبادله فرهنگی و مذهبی بین هلال شیعی در کانون مشهد می باشد. حتی ارتباط با اهل سنت. چنانکه علاوه بر کنسولگری ها ی مختلف کشورها ، دفاتر مراجع و رجال شیعه و سنی در این کانون گرد امده اند. اتفاقی نیست که درست مقارن با اوج گیری بحث هلال شیعی و جبهه ی مقاومت حمله ها و تبلیغات با محوریت مشهد اوج می گیرد. به جز این مسائل تعدد روایتهای آخر الزمانی در باره این شهر وجود دارد که به آن در این مجال ورود نمی کنیم. البته به این حوزه یهودیها علاقه خاصی دارند.در نظر بگیریم که مشهد یکی از مکانهای حضور یهودیان آنوسی بوده است. شاید یهودی صهیونیست بودن دو تن از حامیان اصلی فیلم از این منظر هم جالب توجه باشد.
■از دیالوگهای مهم و هدفمند دیگر 《نمی خواهد به او قاتل گفته شود ،بلکه کار خود را جهاد بر علیه فساد می گوید》جا انداختن این مفهوم و تقدس زدایی از کلمه ی جهاد برای فیلمساز و طراحان مهم بوده است، که شریف (سردبیر بخش جنایی)به نا گاه نحوه ی ادا کردن جملات را با لحن مبلغ مذهبی بیان می کند.کاملا شمرده شمرده و با کمک حرکات خاص دست و بدن . همگونی "جهاد"با قتل تعدادی زن آسیب دیده یا منحرف. در جای دیگر هنگامی که نوار صحبت قاتل را پخش می کند، با آنکه مذهبی هست بعد از فحاشی های ناموسی ،ادرس یک جسد را 《میدان شهید فهمیده 》می دهد.چینشِ جهاد،شهید ،مذهب،در قاموس قتل ، جنایت و بد دهنی.
https://t.me/zagrooskhabar
5.6K views17:07
ز
